352 nolu Diyarbakır Şer`iye Sicilinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi(H.1136-1264/M.1724-1848)

Abstract

Maiyeti altında yaşayan kişilere adaletli davranmayı esas alan Osmanlı Devleti, halkın her türlü sorunuyla ilgilenmiştir. Bu amaçla gerek halkın kendi arasında gerekse halk ile devlet görevlileri arasında meydana gelen huzursuzlukların giderilmesi için titiz bir şekilde hukukun uygulanmasına çalışmıştır. Bu amaçla kadılar tayin edilmiş ve mahkemeler tesis edilmiştir. Kadılar, gerek bu mahkemelerde görülen davaları gerekse merkezden gelen yazıların birer kopyasını şer?iye sicili adı verilen defterlere kaydetmişlerdir. 352 numaralı Diyarbakır Şer?iye Sicili h.1136/1264, m.1724/1848 yıllarında mahkemeye intikal etmiş olan sosyal, ekonomik, idari ve dini hayat ile ilgili değişik bilgiler içeriyorlar. Bu çalışmada öncelikli olarak Osmanlı öncesi ve Osmanlı dönemi Diyarbakır?ın tarihi ana hatlarıyla ele alındı.Şer?iye mahkemelerinin özellikleri ve bu mahkemelerde görev alan kişiler hakkında bilgi verildikten sonra 352 numaralı defterin ihtiva ettiği konular ile defterde geçen mahalle, köy, kaza ve nahiyelerin adları ile Müslüman ve gayrimüslimlerin isimleri, mescit, medrese, han ve hamamlar ve başkaca ilginç bilgiler tablo halinde verilerek defterde yer alan bilgiler doğrultusunda değerlendirme yapıldı. Daha sonra defterde yer alan belgelerin transkripsiyonu yapıldı. Defterin sonuna da bir kaç belgenin orijinal kopyaları konuldu. Bu çalışmada geçen ve günümüzde anlamları çok fazla bilinmeyen bazı kelimeler için bir sözlük hazırlanarak çalışmanın sonuna ilave edildi.Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Şer'iye Sicili, Osmanlı, Mahkeme, Kadı.

Ottoman Empire gives the utmost importance to justice among those Communities under its rule. To maintain a fair life among public, courts are established. In these courts, relationship both among the local people and between local people and the sects are recorded. As a result of this approach, Sharia Court registries are occurred. Sharia Court registers enlightens a great deal of information about the social, economic, political and religious life of that period. In Sharia Court records held, we can encounter many issues such as lawsuits filed by people to each other, savings for the public interest, administrative and other management levels of the assignments, inheritance; as well rural and urban life. The subject of this study is about Diyarbakır sharia court records numbered 352; which have been taken to the court between related to the years AH 1136/1264, or AD 1724/1848. The book which is examined consists of 140 pages and 167 documents. This book is numbered with microfilm number-7016 at the National Library in 1998. In this study, mainly the history of Diyarbakır is outlined. In addtion to this, the situation of Diyarbakır under the rule of Ottoman is briefly defined. Features of the sharia courts and Persons involved in the courts of Sharia Court are defined.In this book, the topic with number 352; names of neighborhood, villages and other settlements in the Muslim and non-Muslim places, mosques and madrasas, the inn and baths and any other interesting information are put into the tables.Then the subjects are cleared with the help of transcription of the documents in the book. Copies of the book are attached at end part. A dictionary is prepared and added at the end of the study for unknown words encountered In the whole study.Key words: Diyarbakır, Sharia Records, Ottoman, Court, Qadi