Molla Halil es-Siirdî`nin Basîretu-l-kulûb fî kelâmi allâmi`l-ğuyûb adlı eserinin Arap dili açısından incelenmesi

Abstract

XVIII. yüzyılını ilk ikinci yarısı ve XIX. yüzyılın birinci yarısında yaşamış olan Molla Halil es-Siirdî, islamî ilimlerin birçoğunda eser yazmış önemli şahsiyetlerden biridir. Onun Basîretu?l-kulûb fî kelâmi `allâmi?l-ğuyûb adlı tefsirinde ayetler Arap dilinin temel konuları göz önünde bulundurularak tefsir edilmiştir. es-Siirdî?nin bu tefsiri, lügat, sarf, nahiv, belâgat vb. dil bilimine ait konular açısından zengin olup Arap dili alanında önemli bir yere sahiptir. Müellif tefsirinde ayetlerin i`rabını yapmış, mümkün mertebe tartışmalı konulara girmemiştir. Hiçbir nahiv ekolüne taassup derecesinde bağlı kalmamıştır. Ancak onun görüşlerinin çoğu Basralıların görüşü doğrultusundadır. Tefsirinde semâ ve kıyasa yer veren Molla Halil, istişhâd konusunda Kur?ân, şiir ve nesire çok az başvurmuştur. Hadisle ise neredeyse hiç istişhâd etmemiştir. Ayetlerde geçen edebî sanatları tespit etmiştir. Bu çalışmamızda Basîretu?l-kulûb, lügat, sarf, nahiv, belâgat vb. ilimlere ait konular göz önünde bulundurularak dil açısından incelenmiştir.Anahtar Sözcükler :Arap Dili, Dilbilim, Tefsir, Molla Halil, Siirt, Basîretu'l-kulûb.

As being one of prominent person, Molla Halil es-Siirdî, wrote several boks in different field of Islamic seince and lived during the second part of XVIII and first part of XIX century. In his Tafsir named Basîretu?l-kulûb fî kelâmi `allâmi?l-ğuyûb the verses have been interpereted based on essential topic of Arap language. This Tefsir of es-Siirdî has a significant place in the field of Arabic language and also it has a rich sources of linguistic subjects such as; dictionary, morphology, syntax, eloquence etc. In his Tefsir, the author analysed the verses in terms of syntax and scarcely involved in disputale topics. He has hardly ever connected with any school of grammar fanatically. But most of his views are in line with Basriyyûn.In his Tafsir, Molla Halil used hearing (sema) and analogy (qiyas), but in terms of testimony he rarely applied to Kur?an, poetry and prose. As for Hadith he almost never showed ıt as evidence. He proved the literary arts that passed in verses. In our work Basîretu?l-kulûb, dictionary, morphology, syntax, eloquence etc., has taken into consideration with regard to their topics and carefully examined in terms of language.Key Words :Arabic Language, Linguistics, Interpretation, Molla Halil, Siirt, Basîretu'l-kulûb.