Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesindeki 577 nolu mecmûanın tanıtımı ve 75-179 varakları arasındaki gazellerin transkripsiyonu.

Abstract

Kelime anlamı olarak bir araya getirilmiş, toplanmış anlamına gelen mecmûa; edebiyâtta ise belli amaçlar için bir araya getirilmiş şiir ve yazıların bir araya getirildiği eserlerdir. Konularına göre çok sayıda mecmûa vardır. Bunlardan en dikkat çekici olanı şiir mecmûalarıdır. Şiir mecmûaları bir bakıma günümüzdeki şiir antolojilerinin eski hâlidir. Şiir mecmûaları yazıldıkları yüzyılın şiir zevki ve beğenileri hakkında bir kanaat sahibi olmamızı sağlar.Eski Türk Edebiyâtı alanında özellikle şâirlerin dîvân adı verilen ve şiirlerini bir araya getirdiği eserler o kadar çok araştırma ve inceleme konusu hâline geldi ki artık üzerinde çalışılacak kayda değer pek dîvân kalmadığı söylenebilir. Bu da araştırmacıları birçoğu kütüphanelerde daha dokunulmamış mecmûalara yöneltti. Mecmûalar edebiyât tarihi açısından daha sağlam değerlendirmelerde bulunmak için kesinlikle başvurulması gereken kaynaklardır. Tezkirelerin çoğunda ayrıntılara inilmeden birçok şâir için belli kalıpların dışına çıkılmadan yapılan değerlendirmeler mecmûalar aracılığıyla daha sağlam değerlendirmelere dönüşebilir. Mecmûalar dîvân sahibi olmayıp şiirleri olan birçok şâirin tanınmasını sağlar, ve yazıldığı dönemin edebiyât ve sanat zevkinin belirlenmesinde önemli roller üstlenir.Üzerinde çalıştığımız mecmûa 15. yüzyıldan başlayıp 19. yüzyıla kadarki bir zaman yalpazesinde özellikle Diyarbakırlı şâirlere ait şiirlerin yoğunlukta olduğu bir şiir mecmûasıdır. Bu mecmûada tezkirelerde adı geçen ve hakkında pek bilgi olmayan şâirlerin yanında, Nâbî, Fuzûlî, Bağdâtlı Rûhi; Yavuz Sultân Selim, Şah İsmâil gibi meşhur şâirlerin bile dîvânlarında bulunmayan bazı şiirleri de ihtiva etmesi bakımından son derece önemli bir eserdir.Anahtar Sözcükler :Eski Türk Edebiyâtı, Mecmûa, Şiir, Şiir Mecmûaları

In its lexical meaning, Mecmûa means to be gathered or collected but in literary terms it refers to the works of literature involving poetry and prose that are gathered together for a certain purpose. According to their themes there are lots of Mecmûa but among them, the most prominent one is poetry Mecmûa. Poetry Mecmûa, in a sense, is an older version of today?s poetry anthologies and it provides us with an opinion related to the taste and quality of poetry of the century when it was written.In the field of old Turkish literature the works called Dîvân in which the poets bring all their poems together, particularly become the subject of research and examination so many times that there remains almost no noteworthy Dîvân which is not studied. Therefore, researchers begin to pay attention to several untouched Mecmûa in the libraries. In order to make more credible remarks in respect to the history of literature, Mecmûa is the source which should certainly be applied. In most of the Tezkire, the examinations which are made superficially for several poets within certain limits turn into more reliable ones by means of Mecmûa. Lots of poets who have not divan but have poems become well-known thanks to Mecmûa which also takes a great role in determining the literature and art taste of its period. The Mecmûa which I have been studying is the one concerning mainly the poets from Diyarbakır between the dates, 15th century and 19th century. It is a very important work related not only to the unfamiliar poets mentioned in Tezkire but also to the famous poets such as Nâbî, Fuzûlî, Rûhî from Baghdad, Yavuz Sultân Selîm, Shah İsmail, and even to the poems which are not found in the divan of the historical personages.Key Words :Old Turkish Literature, Mecmua, Poetry, Poetry Mecmua