Ebu`l-Hüseyin el-Basrî`nin el-Mu`temed fî Usûli`l-Fıkh adlı eseri çerçevesinde emir kavramı

Abstract

Ebu'l-Hüseyin el-Basrî, Basra Mu'tezile'sine mensuptur. Fıkıh usulü alanında yazdığıel-Mu'temed fî Usûli'l-Fıkh adlı eser müteahhirin usûl düşüncesinin kaynaklarındandır. Emir kavramı, şer'i hükümlere ulaşmayı ve Müslümanların İslami bir hayat sürmeleri açısından oldukça etkili bir kavramdır. Kur'an-ı Kerim'de ve hadis-i şeriflerde emir sîgasının kullanılması sebebiyle usûl alimleri tarafından emir meselesi, üzerinde durulan bir konu olmuştur. Bu tezde Basrî'nin emir kavramına yaklaşımı incelenmiştir. Basrî'nin emir kavramına yaklaşımı hocası Kâdî Abdülcebbâr'dan farklıdır. Basrî fukahâ gibi sîgayı önceleyen ve sîgayı esas alan bir yaklaşıma sahiptir. Bu yaklaşım emrin delâlet ettiği hükümde daha bariz ortaya çıkar. Basrî emrin vücûba delâletini sîgadan hareketle tespit etmektedir. Emrin hasen vasfını haiz olmasını Basrî emrin varid olmasının amacına müteallik olarak açıklar. Buna göre emir, mükellefin sevaba ya da cezaya müstehak olmasını sağlar.Anahtar Kelimeler :Ebu'l-Hüseyin el-Basrî, el-Mu'temed fî Usûli'l-Fıkh, Emir,Hüsün-Kubuh, Kâdî Abdülcebbâr

Abu'l-Husayn al-Basrî is connected with the school of Basra Mu'tazilah. Al-Mu'tamad fi Usûl l-Fıqh written in the field of usûl al-fıqh by Basrî is the source of usûl al-fıqh thought in the late period. The concept of al-amr is a basic term for al-ahkam al-shar'riyya and it is important for the Muslims to live within the limits of Islamic life. On account of al-amr mood (sigha) is both used in Qur'an and hadith, usûlîs have analyzed the problem of al-amr. In this study Basrî's approach to al-amr is analyzed. The approach of Basrî to al-amr is different than his master Qadı Abduldjabbar's approach. This discrepancy becomes clear in al-amr's interpretation. According to Basrî, the meaning of al-amr is al-wujûb based on mood (sigha) and al-amr has husn-kubh attribute because of al-amr's purpose. According to this, al-amr provides to Muslims a good work/merit or a punishment.Keywords : Abu'l-Husayn al-Basri, al-Mu'tamad fi Usul l-Fıqh, Amr,Husn Kubh, Qadı Abduldjabbar.