İslam Kamu Hukukunda devlet birey ilişkisi (Şâfiî mezhebi örneği)

Abstract

Bireylerin tesis etmekle yükümlü oldukları devlet, bireylerin din ve dünya işlerini düzene koyma amacına matuftur. Bireylerin eylemlerinin sonucu olan devlet aynı zamanda bireylerin maslahatı için tesis edilmektedir. Devlet idaresi ise bireylerin din ve dünya işlerinin düzenini sağlarken bireylerin veli, vekili ve Şârî tarafından kendisine verilen yetki ile tasarruf etmektedir. Devlet tasarruflarında hukuka/şeriata bağlı kalmalıdır. Aksi halde tasarruflarının meşruiyeti sorgulanır hale geleceğinden bireyin devlete itaati de söz konusu olmaz. bundan anlaşılan bireyin devlete itaatinin sınırlı ve şartlı olduğudur. Diğer taraftan bireylerin onayı devlet idaresinin meşruiyetinde de etkilidir.Devletin bireyin yaşamında etkisi ve kararlarının birey açısından anlamı tasarrufun konusuna göre değişmektedir. Öncelikle devletin buyruğu hükmün mahiyetine tesir etmemekte çoğu zaman hükme harici bir destek özelliği taşımaktadır. Durum böyle olunca bireyin eylem ve uygulamalarının geçerliği devletten bağımsız olarak gerçekleşmektedir. Bu, devletin birey üzerinde etkili olmadığı anlamına gelmemektedir. Devlet başkanının veli olma yetkisine bağlı bireyin tasarrufları devlet başkanının velayetinden kaynaklı olarak devletin iznine bağlıdır. Diğer yandan kamu maslahatına muhtevi mubah hükme dair buyrukları bireyi bağlamaktadır. Dolayısıyla ne tamamen birbirine bağlı ne de tamamen birbirinden kopuk devlet ve birey şeklinde ayrı iki taraftan bahsedemeyiz. Şâfiî'lerin Siyaset düşüncelerini belirleyen iki husus bulunmaktadır: İlki Hz. Peygamber'in devlet başkanı olarak yaptığı iddia edilen tasarruflarını risalet çerçevesinde ele almaktadırlar. ikincisi devlet yönetimine dair Hz. Ömer'in iddia edilen uygulamalarını kendi usul ve belirledikleri sistem içerisinde yorumlamaktadırlar. Bu iki husus onların devlet yönetimi anlayışlarını diğer mezheplerden ayrıştırmakta, devletin yetkilerini daraltarak bireye nispeten daha geniş hareket alanı sunmaktadır.Anahtar KelimelerDevlet, Birey, Hak, Yetki, Şâfiî Mezhebi

The main objective of establishing a state or a government by individuals is to put peoples religious and secular conducts in an order. While government is a direct result of individuals' actions, its establishment is for their benefit. On the other hand, the government coordinates the religious and secular conducts with the authority given by the wali, vekil and şari of people. Government should administrate adhering the Sharia Law. If not, peoples' obedience to the government will be out of question since this renders the government'slegitimacy questionable. This implies that peoples' obedience to the government is limited and conditional. On the other hand, peoples' approval is an effective factor in the legitimacy of the government administration.The influence of the government on peoples' lives and the meaning of its decisions for people may differ depending on the subject of the decision. First of all, the government's ordinance is independent from the content of the verdict, but instead it remains as an external support to the verdict.Therefore, the validity of actions and conducts of an individual is independent of the government. This does not mean that government does not have control over individuals.Peoples' decisions that are dependent on the head of state's or the president's authority of becoming a wali, are contingent on the consent of the government due to the state of the president. On the other hand, people are responsible for the ordinance regarding the licit verdict for the benefit of society. Therefore, the government and the individuals are neither totally dependent on each other, nor are they completely independent. There are two things that shape the political standing of Şafiis. The first one, within the frame of prophet-hood, considers what the Prophet allegedly did or decided as the head of the state. The second one interprets Omer's alleged administrative practices, according to their own method and system.These two points differentiate Şafiis understanding of governmental administration from other schools of thought, and constrict the authorization of the government while giving relatively more space to the individuals.Key Words State, Individual, Right, Authorization, The Şafii Madhab.