Kemâleddîn Hüseyin Harezmî`nin Çağatay Türkçesiyle Kasîde-i Bürde şerhi(İnceleme, metin, çeviri, gramatikal dizin)

Abstract

Eldeki çalışma 13. yüzyılda yaşamış Mısırlı şair Muhammed Bûsîrî tarafındankaleme alınan ve İslam coğrafyasında büyük bir şöhrete kavuşan Kasîde-i Bürde'ninaslen İranlı olan Harezmli şair Kemâleddîn Hüseyin Harezmî'nin 1431 yılında döneminhükümdarı Ebu'l-Hayr Han'a sunduğu şerhin incelemesini ihtiva etmektedir. KlasikÖncesi Devir Çağatay Türkçesiyle kaleme alınan eser Kur'an tefsirleri dışında, Çağatayve Harezm Türkçesinde nadir rastlanan şerh edebiyatının Doğu Türkçesiyle yazılmışbilinen tek örneği olması yönüyle Türk dili araştırmaları açısından son derece önemlidir.Çalışma; giriş bölümüyle birlikte inceleme, metin transkripsiyonu, Türkiye Türkçesineaktarım (çeviri) ve gramatikal dizin olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Girişbölümünde; Çağatay Türkçesi, Kasîde-i Bürde ve Kasîde-i Bürde'nin Türk dili veedebiyatındaki yeri, Kemâleddîn Hüseyin Harezmî'nin hayatı ve eserleri, eserinmuhtevası ile eserin öne çıkan ses ve şekil bilgisi özellikleri ele alınmıştır. İncelemebölümünde eserin yazım özellikleri ile ses ve şekil bilgisi yapısı aydınlatılmıştır. Metinbölümünde Arap harfleriyle kaleme alınmış eserin çevriyazı metoduyla transliterasyonuyapılmıştır. Çeviri bölümünde metnin aslına sadık kalınarak eserin ruhuna uygun birçeviriyle Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Gramatikal dizin bölümünde eserinsöz varlığını ortaya koyacak alfabetik esaslı geniş bir gramatikal dizin ortaya konmuştur.Key Words: Türk Dili, Çağatay Türkçesi, Kemâleddîn Hüseyin Harezmî, Kasîde-i Bürde

The present study deals with review of the commentary of Kasîde-i Bürde madeby Harezmi poet Kemâleddîn Hussein Harezmî, who is originally Iranian, submitted tothe ruler Ebu'l-Hayr Han in 1431, which gained a great reputation in the Islamic worldand was penned by an Egyptian poet Muhammad Busiri who lived in 13th century. It isextremely important for the Turkish language studies since it is the only known examplewritten in the eastern Turkish of rare commentary literature in Turkish Chagatay andKhwarezm apart from Interpretations of the Kur'an which was written in ChagatayTurkish during Pre-Classical period. The study consists of five main sections wherethere are introduction, analysis, text transcription, Turkey Turkish transfer (translation)and grammatical index. In the introduction section: Chagatay Turkish, the Kasîde-iBürde and the place of Kasîde-i Bürde in the Turkish language and literature,Kemâleddîn Hussein Harezmî''s life and works, content and outstanding morpheme andmorphological characteristics of the work are discussed. In the analysis section; theorthographic features, sound and morphologic structure of the work are explained. Inthe text transcription section; transliteration of the work, written with the letters of theArabic, has been done by the transcription method. In Translation section; the originaltext has been translated to Turkey Turkish in sense for sense giving the spirit of thesource of text. In the grammatical index section; where there is an alphabeticgrammatical index which indicates the expanded vocabularies of the study.Key Words: Turkish language, Chagatay Turkish, Kemâleddîn Hussein Harezmî, Kasîde-iBürde