Erken dönem Osmanlı tarihi`nde ilim ve tasnif anlayışı: abdurrahman bistâmî`nin el-Fevâʾihü`l-Miskiyye fî`l-Fevâtihi`l-Mekkiyye adlı eseri ve etkileri

Abstract

Bu tez, erken Osmanlı tarihindeki ilim ve tasnif anlayışlarını II. Murad dönemini ve Abdurrahman Bistâmî'yi merkeze alarak incelemektedir. Nazarî/Amelî ve Zâhir/Bâtın olmak üzere iki ana başlık altında tespit edilen bu anlayışlar İslam düşüncesinin devamı niteliğinde olup mezkûr dönemde de varlıklarını devam ettirmişlerdir. Bu iki anlayış Abdurrahman Bistâmî'nin tasnifinde birleştirilmiş ve böylece siyasi olarak bütünlük arz etmeyen İslam dünyasında ilmî düşünce için bir zemin oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu zemin aynı zamanda özellikle XV. yüzyılda yaygınlaşan ve Bistâmî'de de gördüğümüz gizli ilimler marifetiyle geleceğe yönelik çıkarımlar yapmaya da olanak sunmaktadır. Kendi dönemindeki konumunun yanında Bistâmî'nin eserlerinin XVI. yüzyılda da dolaşımda olması ve hassaten Taşköprîzâde Ahmed Efendi ile olan irtibatının tespiti Osmanlı ilmî düşüncesindeki Bistâmî'nin yerini göstermesi açısından oldukça önemlidir.

The main subject of his thesis is to understand the perception of science and classification in the early Ottoman history with a special focus on the era of Murad II and Abdurrahman Bistâmî. Two main headings of these concepts are Nazarî/Amelî and Zahir/Bâtın and identified as the continuation of Islamic thought and have continued to exist in the eary Ottoman history. These two conceptions were united in the classification of Abdurrahman Bistâmî and thus, it was tried to establish a basis for scientific thought in the Islamic world which is not politically integrated. This floor makes it possible to make inferences for the future via the occult sciences which was flourished especially during the fifteenth century is seen in Bistâmî's texts as well. Beside the situation in his own period, Bistâmî's infuence in the sixteenth century and examining his connection with Taşköprîzâde Ahmed Efendi is very important in terms of showing the place of Bistâmî in the Ottoman scientific thought.