Câbir B. Zeyd ve İbâziyye içindeki rolü

Abstract

Bu çalışmada, İbâzîler tarafından mezhebin fikri müessisi olarak kabul edilen Câbir b. Zeyd'in hayatı ve fırka içindeki rolü ele alınmıştır. Arap âleminde Câbir b. Zeyd hakkında çok az sayıda müstakil çalışmalar vardır. Ülkemizde ise doğrudan Câbir b. Zeyd'i konu alan müstakil bir çalışma yoktur. Tezimizin amacı Câbir b. Zeyd'in hayatı, ilmi kişiliği ve fırka içerisindeki rolünü ortaya koymaktır.Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. `Câbir b. Zeyd` adını taşıyan tezimizin birinci bölümünde, Cabir'in hayatı ve ilmi kişiliği ele alındı. Bu bağlamda, Câbir b. Zeydi'n doğumu, nesebi ve kişisel özellikleri üzerinde duruldu. İlmi şahsiyetini ortaya koyabilmek için, ilmî kişiliği, hocaları, talebeleri ve eserleri hakkında bilgi verildi. İbâzî kaynaklara bakıldığında, Cabir b. Zeyd İslam ilimlerinin tek bir alanında mütehassıs bir bilgin olmaktan ziyade tefsir, hadis, fıkıh ve kelam alanlarında temayüz eden çok yönlü bir bilgindir. İbâzî kaynaklara dayanılarak, Cabir b. Zeyd'in Bedir ehlinden yetmiş kişi ile görüştüğü ve onlardan ders aldığı belirtildi. Bu bölümde İslam'ın erken dönemlerinde telif edilen ilk kaynaklardan sayılan Câbir b. Zeyd'in Divân adlı eseri ve Divan üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verildi. Câbir b. Zeyd'in ilmi mirasıyla alakalı yapılan çalışmalar araştırıldı.İkinci Bölüm, Câbir b. Zeyd'in fırka içerisindeki rolüne ayrılmıştır. Bu bölümde öncelikle, Cabir'in sosyal hayatı ve Emevî idaresiyle olan münasebeti irdelenmiştir. Cabir b. Zeyd'in İbâziyye ile olan ilişkisi Sünni ve İbâzî kaynaklarda farklı şekilde ele alınmaktadır. Bazı sünni kaynaklar Cabir b. Zeyd'in İbâziyye ile olan ilişkisini inkâr ederken İbâzî kaynaklar onu fırkanın fikri müessisi olarak ele almaktadır. Bu bölümde konuyla ilgili ileri sürülen süpekülasyonlar sünni ve İbâzî kaynaklar üzerinden değerlendirilmiştir. Cabir b. Zeyd ile ilgili tartışmalarda yeri geldikçe mektuplarına da yer verilmiştir. Sonuç kısmında Cabir b. Zeyd ve onun fırka içindeki rolü hakkında İbâzî ve sünni kaynaklar tarafından verilen bilgilerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.

In this study; it considered; According to Ibazis, Cabir bin Zeyd who is the intellectual founder of Ibazi sect; his life and his role in the Ibazi's groupThere are a few independent studies about Cablr bin Zayd in the Arabian world. In our country (Turkey) there is no any independent study about Cablr bin Zayd. Our thesis aim is to introduce Cabir bin Zayd's life story, his scientific personality and his role in the sect. Denominations historical sources are works written which mostly influenced by political events in their time. That's why when we considered these works we must be aware of subjective situation. By that way we tried to describe the events among parties in that time objectively. Our thesis consist of two parties. Introduction and result. In the first part of our thesis named Cabir bin Zayd: Cabir bin Zayd' life, his scientific personality, his birth, childhood and his ancestry had been told. To consider his scientific personality we get some information about his scholars, his students and his amazing works. When we have a look into Ibazi sources Cabir bin Zayd is not only expert in a field of Islamic knowledge but he is genius in tafsir, hadith, islamic low and kalam(word) also. According to Ibazi sources Cabir bin Zayd met 70 people of Badr and took lessons from them. Despite of İbazi's studied secretly but its known that they were a group who minded the science importantly. In the one of letters which Cabir bin Zayd sent his partisan; emphasised the political pressure in that age and told: You know our situation. We have a fear of who look for an excuse about us. Don't request any dangerous thing which involve us into. Don't save behind any letters we sent you. Burn them after you read. Write me what you need. In this part: We are going to give an information about Cabir bin Ziad work's named Diwan which wrote from first islamic sources in early time. We searched a couple works about his scientific inheritance. In the second part of thesis it had been told Cabir bin Zayd's role in the sectarian group. In this part firstly it has been considered his social life and his relation with the Umayyad Dynasty. It has been considered differently Cabir bin Zayd' relation with Ibazi's in the Sunni and Ibazi sources. According to some of Sunni source there is no relationship between Ibazi's and Cabir bin Zayd. But Ibazi's sources say that Cabir bin Zayd is the intellectual founder of sect. In this part; the speculations on the related topic considered both by Sunni and Ibazi sources. There is some information about debates about Cabir bin Zayd in his letters. In the conclusion part, there are a comprehensive sources both ofIbazi and Sunni about Cabir bin Zayd life and his role in the sectarian group.