Nişancızâde`nin Nûru`l-`Ayn adlı eserinin tahkik ve tahlili (1-6. fasıllar)

Abstract

Bu çalışma, Nişancızâde Mehmed Efendi'nin kendisinden iki asır önce yaşamış Şeyh Bedreddin'in Câmiʿu'l-fusûleyn adlı eseri üzerine hazırladığı Nûru'l-'ayn adlı eser hakkındadır. Nûru'l-'ayn'ın müellifi Nişancızâde Muhyiddin Mehmed kâdılık yaptığı dönemde Câmi'u'l-fusûleyn'e sıkça başvurmuş, duyduğu ihtiyaç üzerine muhtemelen mülâzemet dönemlerinden birinde eseri düzenlemeye girişmiştir. Nûru'l-'ayn, Câmi'u'l-fusûleyn üzerine yapılan diğer çalışmalarla kıyaslandığında eserin bütünü üzerine yapılmış olması ile dikkat çekmektedir. Nişancızâde'nin çıkış noktası eserin kullanımını kolaylaştırmaktır. Nüshalarının çokluğu, fıkıh literatüründe kullanıldığının bilinmesi ve bazı yazmalarda kadıların esere teveccühüne işaret eden notların bulunması eserin aktif olarak kullanıldığı ve kabul gördüğünü göstermektedir.Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci ana bölüm eserin ortaya çıktığı dönem ile müellifinin hayatını anlatan ve teze konu olan eserin tanıtımını yapan üç kısımdan oluşmaktadır. Bu bölümün eserin anlaşılmasına zemin hazırlaması amaçlanmaktadır. İkinci ana bölüm Nûru'l-'ayn metninin Câmiʿu'l-fusûleyn ile karşılaştırılmasıyla elde edilen bulguların değerlendirilmesine ayrılmıştır. Üçüncü ana bölümde ise eserin I-VI. fasıllarının tahkikli metnine yer verilmiştir. Bu sayede proje tamamlandığında XVI-XVII. yüzyıl Osmanlı hukuk literatürüne ait bir yazma eser ilim dünyasının istifadesine sunulmuş olacaktır.Anahtar Kelimeler: Nişancızâde, Nûru'l-'ayn, Şeyh Bedreddin, Câmiʿu'l-fusûleyn, Yargılama Usulü, Kâdı, Kaza, Osmanlı, XVI. Yüzyıl, XVII. Yüzyıl

This study is focused on Nişancızâde Mehmed Efendi's Nûru'l-'ayn, a rearrangement of Şeyh Bedreddin's Câmi'u'l-fusûleyn. During his judgeship, Nişancızâde Muhyiddin Mehmed frequently referred to Câmi'u'l-fusûleyn and, upon the need he felt, embarked upon rearranging it, probably in his tenure as novice. Compared to other texts written around Câmi'u'l-fusûleyn, Nûru'l-'ayn stands out by its covering the entire source text. Nişancızâde's motivation was to facilitate the book's usage. The popularity, reception, and circulation of Nişancızâde's work are evidenced by the multiple manuscript copies, the citations in legal literature, and paratextual notes that show the appeal of judges to the book.The thesis consists of three parts. The first part presents, in three sections, the time and life of the author and introduces the text in question. This part is meant to lay ground for an understanding of the book. The second part is dedicated to the analysis of the findings from a comparison between Nûru'l-'ayn and Câmi'u'l-fusûleyn. Finally, the third part comprises of the critical edition of the chapters I-VI from the book. When completed, the project will make a manuscript from the 16th-17th century Ottoman legal literature available for the Islamic scholarship.Key Words: Nişancızâde, Nûru'l-'ayn, Şeyh Bedreddin, Câmi'u'l-fusûleyn, juristic procedure, judge (kâdı), judiciary, Ottoman, 16th century, 17th century