Osmanlı döneminde Sorân Emirliği (Siyasi, sosyo-kültürel ve iktisadi durum)

Abstract

Soran bölgesi, Irak'ın kuzey doğusunda yer almakta olup, doğusunda İran, batısında Behdinan bölgesi bulunmaktadır.Sorân Emirliği, İsa Bey b. Kulûs tarafından tahminen miladi XII. yüzyılın sonunda kurulmuştur. Emirliğin 650 yılı bulan tarihinde, 24 Emir ve Hânzând adında bir Emire hüküm sürmüştür. Sorân Emirliği, 1514 yılında İranlılarla yapılan Çaldıran Savaşı'ndan sonra Osmanlıya bağlılığını sunan Beyliklerden birisidir. Sorân Emirliği, 1830'da Osmanlı'dan bağımsızlığını ilan etmişse de 1835'te Osmanlı Devleti tarafından hakimiyetine son verilmiştir.Sorân emirleri yönetim merkezi olarak Harîr, Şaklâve, Halîfân, Divîn ve Râvendûz gibi şehirleri tercih etmişlerdir. Sorân Emirliğinin son merkezi ise Rewanduz olmuştur.Osmanlı idari taksimatında Musul Vilayeti'nin Kerkük (Şehrezor) Sancağı sınırları içerisinde kalan Sorân Emirliğinin toprakları, siyasi ve askeri şartlara göre genişlemekte veya daralmaktadır. Seydî b. Şah Ali Bey döneminde Emirlik, Erbil, Musul ve Kerkük'ü de içine alacak şekilde genişlemiştir. Büyük Muhammed Paşa döneminde ise Emirliğin sınırları Mardin'den Beşder'e ve Mahmûr'dan Râvendûz kasabasına kadar uzanmıştır.1813 yılında Mustafa Bey, Emirlikteki şeyhler, âlimler ve kumandanların huzurunda yönetimi kardeşi Emir Muhammed Bey (ö. 1837) bırakmıştır.

Sorân is situated in the northern eastern part of Iraq, its boundaries from the east is Iran and the west is Bahdinan region. The Imara of Sorân was established in the end of 12th century AD. It was established by Essay Pasha b. Kollos, one of the emperors. The Imara's extended 650 years. The Amirs, the princes, are 24,one succeeded the other. The Imara becomes one of states of the Ottoman Empire in 1514, especially after the famous battle Jaldiran with the Persia at that time . In 1830 the Imara declared its independence, but in 1835,the rule of this empire ended. In 1830the Imara declared its independence, but in 1835,the rule of this empire ended. The ruling cities of the Imara are Harir, Shaklawa, Khakiffan and Rawandooz is the capital. The boundaries of the Imara include Erbil and a part of Kirkuk which had been a part of the province of Mosul according to the Ottoman division. The Imara extended, depending on the political situations and time as well. In 1813 Mustafa Bag, one of the emperors, gives the throne to his prince Mohammad Pasha al kaber who died in 1837.