Teftâzânî`nin tasavvurât anlayışı

Abstract

İlim, bir şeyin sûretinin zihinde hâsıl olmasıdır. Hâsıl olan sûret, ya tasavvur ya da tasdik şeklinde olur. Tasavvur, bir şeyi zihinde canlandırmak, tasarlamak anlamındadır ve ilmin ilk kısmını oluşturur. Zihinde hâsıl olan bu kısımdan hareketle hâsıl olmayan kısımlara ulaşılır. İlmin, tasavvur ve tasdik kısımlarından hareketle müteahhirûn mantıkçıları mantık eserlerini tasavvur ve tasdik şeklinde iki kısımda incelemişlerdir. XIV. yüzyılın önemli kelamcı ve mantıkçılarından biri olan Teftâzânî de mantık ilminde ortaya koyduğu eserlerle Müteahhirûn mantık geleneğini sürdürür. Bununla birlikte Teftâzânî, mantık ilminin tartışmalı konuları arasında yer alan tasavvur, lafız, beş tümel ve tanım konularına getirdiği açıklamalar ile bu alanda önemli bir yer edinir.Bu çalışma, mantık külliyatının ilk kısmı olan tasavvuru, bu güne kadar hiç çalışılmamış olan Teftâzânî'nin tasavvur anlayışı merkezinde giriş ve üç bölüm halinde ele almakta ve bu bölümler çerçevesinde oluşan problem ve çözüm önerilerini incelemektedir. Giriş bölümünde, çalışmanın konusu, sınırları, önemi, amacı ve yönteminden bahsedilmektedir. Birinci bölümde genel anlamda ilim, düşünce ve mantık konuları ele alınmaktadır. İkinci bölümde konunun dilsel boyutlarıyla beş tümel kavram ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ise beş tümel kavram bağlamında ele alınan konular açık, doğru ve tam bir şekilde tanımlanmaya çalışılmaktadır.Anahtar Sözcükler: İlim, Tasavvur, Tasdik, Teftâzânî, Lafız, Beş Tümel, Tanım

ABSTRACTScience is occurrence of the image of something in the mind. The image occurs either in the way of conceptualization or assent. Conceptualization means envisioning or devising something in the mind and constitutes the first part of the science. The things that don't ocur in the mind can be reached through the ones that ocur there. Starting from the fact that science is composed of conceptualization and assent, the logicians of the al-muta'akhkhirûn examined the logical corpus in two parts: Conceptualization and assent.al-Tâftâzânî, who was one of the most important theologians and logicians of the fourteen century, continued the traditional logic of al-muta'akhkhirûn via the Works he produced in the science of logic. Moreover al-Tâftâzânî, through the explanations he introduced, played an important part controversial issues in the science of logic, including conceptualization, term, five universals and definition.The study, which is composed of an introduction and three parts ensuing, examines conceptualization, the first part of the logical corpus, based on al-Tâftâzânî's understanding of conceptualization, and in these three parts the problems and solutions offered to them are handled. The introduction mention the topic, boundaries, importance, purpose and method of the study. The first part of the study addresses the science – in a broader sense –, throught and the issues regarding logic. İn the second part the issues are examined again in terms of linguistic perspectives in relation to five universals. The third part of the study the issues which were examined in the linguistic context are tried to be defined clearly, accurately and exactly in relation to five universals. Key WordsScience, Conceptualization, Assent, al-Tâftâzânî, Term, Five Universals, Definition