Seyahatnâmeler ışığında Mekke`de Osmanlı mîmârî eserleri

Abstract

`Seyahatnâmeler Işığında Mekke'de Osmanlı Mîmârî Eserleri` başlıklı bu çalışma, Mekke'de Osmanlı Devleti tarafından inşâ edilen ve Osmanlı tâmirinden geçmiş mîmârî eserleri ele alıp bu eserlerin seyyahlar üzerinden incelenip yorumlanmasıyla oluşturulan bir çalışma olmuştur. Çalışmanın ilk kısımlarında Mekke şehri tüm yönleriyle ve özel olarak Osmanlı'nın mîmârî bakış açısı altında değerlendirilirken, teze ismini veren kısımda öncelikle şehrin bir haritasına ve seyyah-eser tablosuna yer verilmiştir. Haritadaki tüm mîmârî eserler, aynı zamanda bu bölümün devamında da işlenmiş olan eserlerden ibâret tutulmuştur. Seyyah-eser tablosunda ise hangi seyyahın hangi mîmârî eseri ziyâret edip bahsettiği basitçe belli edilmiştir. Bu sâyede çalışmaya kronolojik bir zemin hazırlanmıştır.Son olarak yapılan bu çalışmanın genel çıkarımını özetleyecek olursak hem İslâmiyet öncesi hem de İslâmiyetin ilk yıllarından itibâren kıymetli olduğu bilinen bu şehre, Osmanlı Devleti gerek vakıflarla, gerek surre ile ve gerekse de inşâ ettiği mîmârî eserlerle verdiği değeri kanıtlamıştır. Osmanlı Devleti bu şehirde bulunduğu ortamın coğrafî ve kültürel yapısına uyumlu eserler üretmiştir. Bu durumu hem kendi inşâ ettiği eserlerde hem de tâmirinden geçen eserlerde gözlemlemek mümkün olmuştur. Zamanla farklı devletlerin farklı icrâatlarıyla beraber çok katmanlı bir mîmârî görünüm sergileyen şehirde, idârenin değişimiyle birlikte eserlerin birer birer ortadan kaldırıldığı ve günümüzde de bu eserlerin bulundukları bölgelere farklı amaçlara hizmet eden mîmârî tasarımlar yerleştirildiği müşâhede edilmiştir.Anahtar Kelimeler : Mekke, Surre, Vakıf, Arabistan'da Osmanlı Mîmârîsi, Seyyah, Seyahatnâme, Koruma, Tâmir (Restorasyon).

The study of `Ottoman Architectural Works in Mecca Under The Lights of Travelogues` is representing about builds built by Ottoman Empire in Mecca and the architectural works which are repaired by the Ottoman Empire. Furthermore, it is including the evaluation of this works thanks to travelers.While the first part of the study evaluates the city of Mecca in every different way and especially the architectural perspective of Ottomans, the map of the city and traveler-architectural build relation table are given primarily in the part which gives the name of this thesis. Exact locations of every work that explained in the next parts are specified in the map given in this part. In the table of traveler-architectural build, the information of which traveler writes about which work is simply explained. Owing to this, the fundamentals of a chronological study were prepared.If we explain the summary of general inference of this study, Ottomans are proved their respect for this city, which is valuable ever since the beginning of Islam. This is proved via foundations, donations given by Sultans or architectural builds built by them. Ottomans built works which are convenient for the culture and geography of this region. This situation can be viewed on the works built or repaired by them. In time, the city began to show multi-layer architecture due to the other works of other countries. With the change of the administration from time to time, the architectural works began to disappear one by one, and today it is observed that these works have been changed for different structures used for different purposes.Keywords : Mekka, Surra, Foundation, Ottoman Architecture in Arabia, Traveler, Travelogue, Conservation, Repair (Restoration).