Adıyaman Gölbaşı gölleri (İnekli, Azaplı ve Gölbaşı gölü) ile yakın çevresinin avifaunası üzerine araştırmalar

Abstract

Sulak alanlar insanlara pek çok yarar sağlayan çok özel ekosistemler olup bu alanların izlenmesi birçok yönden önem arz etmektedir. Bu çalışmada Adıyaman ilinin Gölbaşı ilçesinde bulunan Gölbaşı gölleri (İnekli, Azaplı ve Gölbaşı Gölü) ornitolojik açıdan çalışılmıştır. Gölbaşı göllerinde sistematik açıdan 18 ordo ve 34 familyaya dahil 73 farklı kuş türü tespit edilmiş olup bu türlere ait sistematik liste oluşturulmuştur. Gölbaşı göllerinde tespit edilen kuş türlerinin mevsimsel statüleri kuşların gözlem dönemleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Buna göre 35 türün yerli, 16 türün yaz misafiri, 15 türün kış misafiri, 6 türün transit göçer kategoride olduğu tespit edilerek bir türün de rastlantısal kategoride olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanında gözlenen kuş türlerinin bölgedeki üreme durumları açısından yapılan değerlendirmeler 50 türün alanda üreme potansiyeli olduğunu göstermiştir. 23 kuş türü ise çalışma alanını kış mevsiminde veya sadece göç döneminde alanı kullanan türler olup herhangi bir üreme faaliyetlerinin olmadığı belirlenmiştir. Gölbaşı göllerinde tespit edilen kuş türlerinin ulusal ve küresel anlamda tehdit durumları da incelenmiştir. Belirlenen türlerin 14'ünün ulusal düzeyde çeşitli tehdit kategorilerinde olduğu, dört türün ise küresel ölçekte tehdit kategorilerinde olduğu saptanmıştır. Buna göre, üç türün NT (Near threatened-Tehlike altına girmeye yakın) kategorisinde olduğu (Vanellus vanellus, Larus armenicus ve Aegypius monachus) bir türün de VU (Vulnerable-Hassas) kategorisinde (Streptopelia turtur) olduğu IUCN'e göre belirlenmiştir. Doğal göl ve sulak alan niteliğinde olan Gölbaşı göllerinin çevresinde pek çok farklı habitatın varlığından bahsetmek mümkündür. Çalışma süresince gözlemlere dayalı olarak elde edilen verilere dayanarak Gölbaşı göllerinin pek çok kuş türüne ev sahipliği yaptığını belirtmek mümkündür. Sulak alanlar doğal çevremiz açısından kritik bir öneme sahip olup biyolojik çeşitliliğimizin hem korunması hem de desteklenmesinde önemli bir rol oynamaktadırlar. Ülkemizin sahip olduğu doğal sulak alanların sürdürülebilir bir perspektifte korunması için ilgili alanın habitat yapısı, su kalitesi (fiziksel ve kimyasal özellikleri), tür kompozisyonu ve havza dinamiklerini de kapsayan yenilikçi bir yaklaşımı gerektirmektedir.

Wetlands are very special ecosystems that provide a lot of benefits to humans so monitoring of these areas is important in many respects. Gölbaşı lakes (İnekli, Azaplı and Gölbaşı Lake) which are located in Gölbaşı district of Adıyaman province were studied on account of ornithological during this study. At Gölbaşı lakes, a total of 73 different bird species that belong to 18 order and 34 families were determined in the systematic aspect and a systematic list of them was formed. Seasonal status of bird species that were detected in Gölbaşı lakes were evaluated by considering bird observation periods. According to this, 35 species were native, 16 were summer migrants, 15 species were winter migrants, 6 species were in transit migrants and one species has a vagrant category. The evaluation of the bird species that observed in the study area in terms of breeding status showed that 50 species has a breeding potential in the area. It is determined that 23 bird species use the study area during winter or only migration season and they don't have any breeding activities in the area. The national and global threat statuses of the bird species that were identified in all Gölbaşı lakes were examined. It was determined that 14 of the species that determined are in various threat categories in the national level while four species are in different threat categories on account of globally. Accordingly, three species (Vanellus vanellus, Larus armenicus and Aegypius monachus) were in the NT-Near threatened categories while one species (Streptopelia turtur) was in the VU-Vulnerable categories according to IUCN. It is possible to mention the existence of many different habitats around the Gölbaşı lakes, which have natural lakes and wetland characters. Based on observation results it could be stated that the Gölbaşı lakes are sheltering many bird species. Wetlands are critical for our natural environment and they play an important role in both protecting and supporting our biological diversity. In order to protect the natural wetlands of our country in a sustainable perspective, the habitat structure of the area requires an innovative approach including water quality (physical and chemical properties), species composition and watershed dynamics, together.