Şerhu ibn Tolun adlı eserde geçen şâhid beyitlerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, İbn Mâlik'in nahiv ilmi ile ilgili el-Elfiyye'sinin önemli şerhlerinden biri olan Şerhu İbn Tolun adlı eserde geçen şâhid beyitler incelenmiştir. Bununla, söz konusu eserde Arap şiirinden ne kadar istifade edildiği, şâhid gösterme tarzının nasıl olduğu ve el-Elfiyye'nin diğer şerhlerine göre şiirle istişhada ne kadar önem verildiği amaçlanmıştır.Bu çalışma giriş, iki bölüm ve sonuç kısmından meydana gelmektedir. Girişte çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi ile İbn Tolun'un yaşadığı dönem ve istişhad kavramı hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, İbn Tolun'un hayatı ve ilmi yönü detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Hayatı; adı ve künyesi, doğum yeri ve tarihi, ailesi ve çocukları ile vefatı başlıkları altında incelenmiştir. İlmi yönü ise; eğitimi ve hocaları, müderrisliği ve öğrencileri, üstlendiği görevler ile eserleri şeklinde ele alınmıştır. Ayrıca çalışmamızın konusu olan Şerhu İbn Tolun hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bu eserin İbn Tolun'a aidiyeti hususuna da değinilmiştir.İkinci bölümde ise, çalışmanın asıl konusu olan Şerhu İbn Tolun'da şâhid olarak getirilen beyitler ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmada söz konusu eserde şahid olarak getirilen 290 beyit, 56 nahiv konusu başlığı altında detaylı bir şekilde incelenmiştir. Beyitler Şerhu İbn Tolun'daki konulara göre sırayla ele alınmıştır. İncelenen her beyit ile ilgili sırasıyla beyit numarası, beytin metni, şairi, bahri, sözlüğü, kaside matla'ı, muhtelif rivayeti, hikayesi, anlamı, istişhad yönü ve kaynakları verilmiştir. İhtiyaç duyulan yerlerde beytin öncesi ve sonrasında bulunan beyitler de aktarılıp Türkçeye tercüme edilmiştir. Ayrıca dipnotta beyit şairinin hayatı ile ilgili kısa bir bilgi de verilmiştir. Ancak bu durum bütün beyitler için geçerli değildir. Zira bazı beyitlerde ifade edilen hususlardan birkaçı ile ilgili kaynaklarda herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Sonuç kısmında ise varılanIVneticeler belirtilmiştir. Şerhu İbn Tolun'un şiirle istişhad bakımından el-Elfiyye'nin diğer şerhlerinden göze çarpan farkı, bu şerhin bir kısım beyitlerinin söz konusu eserin diğer şerhlerinde şâhid olarak getirilmemesidir.Anahtar Kelimelerİbn Tolun, Şerhu İbn Tolun, bahir, şâhid beyitler, istişhâd.

In this study, one of the most important commentaries of al-Elfiyya about Ibn Malik's nahiv science is examined şahid couplets in Şerhu Ibn Tolun. With this, it is aimed to see how much Arab poetry is used in the work in question, how the style of showing the witness and how much importance is given to the consultation with poetry according to the other commentaries of al-Elfiyya.This study consists of introduction, two chapters and conclusion. In the introduction, the aim, scope and method of the study and the period in which Ibn Tolun lived and the concept of istishhad were given. In the first chapter, Ibn Tolun's life and his scientific direction are discussed in detail. Vital; name and tag, place and date of birth, family and children under the headings of death. Scientific direction; education and teachers, professorship and students, the tasks undertaken by the works are discussed in the form. In addition, after briefly giving information about Şerhu Ibn Tolun, the subject of our study, the issue of belonging to Ibn Tolun was also mentioned.In the second chapter, couplets brought as shahid in Sharhu Ibn Tolun, which is the main subject of the study, are discussed in detail. In this study, 290 couplets brought as witnesses in this work are examined in detail under the title of 56 nahiv. The couplets are discussed sequentially according to the subjects in Sharhu Ibn Tolun. For each couplet examined, couplet number, text of the couplet, poet, bahri, dictionary, kaside matla matı, various narrative, story, meaning, direction and sources of information are given. Where necessary, couplets found before and after the couplet were also translated and translated into Turkish. In the footnote, a short information about the life of the couplet poet is also given. However, this does not apply to all couplets. Because, some of the issues mentioned in some couplets haveVInot been able to reach any information in the resources. In the conclusion, the results are stated. Commentary Ibn Tolun's remarkable difference from the other commentaries of al-Elfiyye in terms of poetry isthishhad is that some of the couplets of this commentary are not brought as shahid in the other commentaries of the work in question.KeywordsIbn Tolun, Sharhu Ibn Tolun, bahir, shahid couplets, istishhad.