Samsun-Bafra`da bulunan 18.-20. yüzyıl çeşmeleri ve bu çeşmelerin koruma problemleri

Abstract

Bu Çalışmada Samsun'un Bafra ilçesinin merkezinde bulunan çeşmeler ele alınmıştır. Bölgede inşa edilen en eski çeşme 18. yüzyıla tarihlendirilmektedir. İlçede 18. yüzyıldan 20. yüzyılın ilk yarısına kadar olan sürede inşa edilmiş olan çeşmelerin bir kısmı günümüze ulaşmıştır fakat bu çeşmelerin çoğu atıl durumdadır. Yapılarda sıva çatlakları, malzeme kayıpları, yosunlanma, kirlenme, çürüme, paslanma gibi olumsuz değişimler görülmektedir ve çeşitli yanlış restorasyon uygulamalarının da etkisiyle çeşmeler zaman içinde özgünlüğünü yitirmiştir. Çalışmada genelden özele doğru giden bir yol izlemek hedeflenmiştir. Öncelikle bölgenin tarihsel gelişimi ve fiziksel özellikleri ele alınacağından ilk bölüm Bafra İlçesi olarak tasarlanmıştır. Bu bölümde Bafra ilçesinin coğrafi özellikleri, nüfusu, ekonomisi ve tarihsel gelişimi ele alınarak ilçe hakkında bilgi verilirken, ilçeye ilk kez bağlanan su şebekesi anlatılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ilçede 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar yapılmış olan çeşmelerin kataloğu oluşturulmuş, tez kapsamında ele alınan yedi çeşme ayrı başlıklar halinde incelenmiştir. Bu katalog içinde her bir çeşme için sekiz ayrı alt başlık oluşturulmuştur. Bu başlıklarda çeşmelerin bulunduğu konumdan, kitabe bilgilerinden, tarihçesinden, mimari ve bezeme özelliklerinden, malzeme kullanımından, tescil durumundan ve restorasyonlarından bahsedilirken; yapıların güncel vaziyetleri anlatılıp koruma durumları hakkında tespitler yapılarak çeşmelerin farklı kaynaklarla elde edilen geçmiş fotoğrafları ile Ağustos 2018 ve Ocak 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen saha çalışmasında çekilen güncel fotoğrafları karşılaştırılarak bilgi verilmiştir. Çeşmeler hakkında verilen bu bilgilerden sonra Çeşmelerin Genel Koruma Sorunları başlığı altında çalışmada ele alınan tüm çeşmelerin mevcut vaziyetleri ile koruma durumları dikkate alınarak çeşmelerin koruma problemleri incelenmiştir. Ardından üçüncü bölümde `Değerlendirme ve Sonuç` kısmı oluşturulmuştur. Bu bölümde çalışmada yer alan çeşmelere koruma önerileri getirilmiş, çalışma boyunca elde edilen veriler ışığında sonuç bölümü oluşturulmuştur. Hazırlanan bu tezin bir amacı bölgede bulunan çeşmeleri tanıtmak ve bu çeşmeler hakkındaki bilgi boşluğunu doldurmak, bir diğer amacı ise Bafra'da bulunan yedi çeşmenin yok olmadan ele alınmasının, detaylı olarak incelenmesinin ve onarılmasının yolunu açmaktır. Anahtar Kelimeler: Bafra, Çeşme, Mimari, Koruma.

In this study, the fountains in the centre of Bafra, a town of Samsun are dealt with. The oldest fountain in this area is dated to the 18th century. Some fountains that were built between the 18th and the 20th century are still alive but lots of them are really in a bad condition at all. Coating fractures, lost of materials, algea growth, staining, deray and decomposition can be seen on these fountains and these fountains mostly has lost their specific, unique structure because of some kinds of wrong restoration works in time. In this study it is aimed to proceed by starting from general to the specific ones. First of all, the first part is designed as the town, Bafra because of its historical development and physical structure. In this part, geographical structure of Bafra, its population, its economy and historical development of the town is dealt with to give information about the town and the first water main construction is described. In the second part of the study the catalogue of the fountains that were built from the 18th century to the 20th century has been created and the seven fountains has been created and the seven fountains that are covered in the thesis have been studied as different headings. In this catalogue, eight different subheadings are formed for each of these fountains. In these subheadings, while the location of the fountains, their inscription knowledge, history, architectural and pattern qualifications, materials, registration information, and restorations have been mentioned, their up-to-date conditions have been established, and to carry out these activities the photos of these fountains from the past in different sources and the up-to-date ones between August 2018-January 2019 are compared in give needed information. After giving this information about the fountains, under the heading as the common conservation problems of fountains, up-to-date conditions of thes examined fountains and their conservation situation are studied and by this way, their conservation problems are eximed. Then, in the third section, `Evaluation and the Result` part is created. In this part, some conservation offers. Are developed for these fountains, the result part is constituted under the light of those gathered data during this study. One of the aims of this thesis to be studied is to introduce the fountains in this area, to fill in the lacking part about these fountains, and to have these seven fountains handled before they are destroyed moreover, to get them examied in a detailed way and to give way to their restoration. Key Words: Bafra, Fountain, Architecture, Conservation.