Öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıkları, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlikleri ve problem çözme becerilerine ilişkin algılarının incelenmesi

Abstract

Bu araştırma öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıklarına, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterliklerine ve problem çözme becerilerine ilişkin algılarını incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesinde 2014-2015 öğretim yılı bahar döneminde öğretime devam eden son sınıf öğrencileri ve aynı dönemde öğretmenlik sertifikası programına devam eden öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini 2014-2015 öğretim yılı bahar döneminde Ziya Gökalp Eğitim Fakültesine kayıtlı son sınıf öğrencileri ve öğretmenlik sertifika programına devam eden öğretmen adaylarından basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilmiş 1475 öğretmen adayı oluşturmaktadır.Araştırmada veri toplama aracı olarak `kişisel bilgi formu`, `üstbilişsel farkındalık envanteri`, `öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik ölçeği` ve `problem çözme envanteri` kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerini belirlemek amacıyla orijinali Schraw ve Dennison (1994) tarafından geliştirilen; Akın, Abacı ve Çetin (2007) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan 52 maddelik `üstbilişsel farkındalık envanteri` kullanılmıştır. Öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik algılarını belirlemek amacıyla kullanılan ölçek, araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerine ilişkin algılarının belirlenmesi amacıyla Heppner ve Petersen (1982) tarafından geliştirilen; Şahin, Şahin ve Heppner (1993) tarafından Türkçeye uyarlanan `problem çözme envanteri` kullanılmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarının gerek üstbilişsel farkındalıklarının, gerek öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterliklerinin ve gerekse problem çözme becerilerine ilişkin algı düzeylerinin `yüksek` olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıklarının, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik algısını anlamlı bir şekilde yordadığı bununla beraber üstbilişsel farkındalık düzeyine ilişkin algı ile öğretmenlik mesleğine yönelik algı düzeyi arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıklarının, problem çözme becerilerine ilişkin algı düzeyini anlamlı şekilde yordadığı, üstbilişsel farkındalığın artması durumunda, problem çözme becerileri algı düzeyinin de arttığı sonucuna varılmıştır. Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerine ilişkin algılarının, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik algı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı saptanmıştır. Araştırmada, cinsiyet değişkeninin genel üstbilişsel farkındalık düzeyi üzerinde anlamlı bir farka neden olmadığı ancak genel problem çözme becerileri ile öğretmenlik mesleğine dair genel öz yeterlik algısı üzerinde anlamlı bir şekilde farklılaşmaya neden olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının branşına göre; üstbilişsel farkındalıkları, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik algıları ve problem çözme becerileri söz konusu ölçeklerin toplam boyutunda anlamlı şekilde farklılaşmıştır. Öğretmen adaylarının ders kitabı haricindeki kitap okuma sayılarının genel olarak, üstbilişsel farkındalıklarını, öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik algılarını ve problem çözme becerilerine ilişkin algılarını artırdığı sonucuna varılmıştır.Araştırmanın sonuçları doğrultusunda sunulan önerilerden bazıları şunlardır: Öğretmen yetiştirme programlarında üstbilişsel farkındalığı geliştirici etkinliklere yer verilmeli ve bu yöntemle öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalığı daha da geliştirilerek üstbilişsel farkındalığın önemini kavramaları sağlanmalıdır. Öğretim elemanları derslerinde öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıklarını geliştirecek yöntem ve teknikler kullanmalıdırlar. Öğretmen adaylarının dönem boyunca aynı okulda öğretmenlik uygulamalarını yapmaları yerine birden fazla okulda uygulama yaparak daha zengin deneyim kazanmaları sağlanmalıdır.Anahtar sözcükler: Üstbiliş, öz yeterlik, problem çözme, öğretmen adayı.

This research is done for the purpose of examining the perceptions of prospective teachers regarding their metacognitive awareness, self-efficacy for the teaching profession and problem solving skills. The research has been carried out with the relational survey model. The population of the research consists of senior students of Dicle University, Ziya Gökalp Faculty of Education in the spring semester of 2014-2015 school year and the prospective teachers who were the participants of the pedagogical formation program in the same semester. The sample of the research consists of 1475 prospective teachers selected randomly from the ones who were the participants of the pedagogical formation program and senior students of Ziya Gökalp Faculty of Education in the spring semester of 2014-2015 school year. In the research, `personal information form`, `metacognitive awareness inventory`, `teacher self-efficacy scale` and `problem solving inventory` were used as the data collection tools. In order to determine the metacognitive awareness levels of the prospective teachers, the `metacognitive awareness inventory` originally developed by Schraw and Dennison (1994) was used. This inventory consists of 52 items and it was adapted to Turkish by Akın, Abacı and Çetin (2007). The scale used for determining the self-efficacy perceptions regarding the teaching profession was developed by the researcher. In order to determine the perceptions of prospective teachers regarding their problem solving skills, the `problem solving inventory` developed by Heppner and Petersen (1982) and adapted to Turkish by Şahin, Şahin and Heppner (1993) was used. In the research, the metacognitive awareness of prospective teachers, the self-efficacy of them for the teaching profession and also the perception levels of them regarding their problem solving skills were determined to be `high`. It was stated that the metacognitive awareness of prospective teachers predicted the self-efficacy perception of them regarding the teaching profession significantly. Furthermore, that there is a moderate positive relationship between the perception regarding the metacognitive awareness level and the perception level regarding the teaching profession was determined. It was concluded that the metacognitive awareness of prospective teachers predicted the perception levels of them regarding their problem solving skills and the perception level of problem solving skill increased when the metacognitive awareness increased. It was determined that the perceptions of prospective teachers regarding their problem solving skills predicted the perception levels of them regarding the teaching profession significantly.The research reveals the fact that the gender variable did not lead to a significant difference on general metacognitive awareness, but it led to a significant difference on general problem solving skills and the general self-efficacy perception regarding the teaching profession. According to branches of prospective teachers, their metacognitive awareness, self-efficacy perception regarding the teaching profession and problem solving skills differed significantly in the overall dimensions of the scales. It was concluded that the frequency of prospective teachers' reading book except textbooks generally increased their metacognitive awareness, self-efficacy perceptions regarding the teaching profession and perceptions regarding their problem solving skills. In accordance with the results of the research, some of the suggestions which have been put forward are those; activities developing metacognitive awareness should be included in the teacher training programs and in this way the metacognitive awareness of prospective teachers should be developed further so that they are provided to comprehend the importance of metacognitive awareness. Instructors should use methods and techniques which will improve the metacognitive awareness of prospective teachers in their courses. prospective teachers should be given the opportunity to perform teaching applications at more than one school and gain a richer experience rather than performing applications at the same school during a semester.Keywords: Metacognition, self-efficacy, problem solving, prospective teacher.