Zekâ oyunlarının ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerine ve uzamsal yetenek öz-değerlendirmelerine etkisi

Abstract

Araştırmada, zekâ oyunlarının ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerine ve uzamsal yetenek öz-değerlendirmelerine etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desene göre tasarlanan araştırma, iki deney ve iki kontrol grubu ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu, 2016–2017 eğitim-öğretim yılı Diyarbakır ili merkezinde bulunan İMKB Hattat Hamid Aytaç Ortaokulu'nda seçmeli zekâ oyunları dersini seçen ve bu dersi seçmeyen toplam 117 yedinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Zekâ oyunları dersini seçip somut materyallerle zekâ oyunları etkinliklerinin gerçekleştirildiği grup deney-I, zekâ oyunları dersini seçip bilgisayar ortamında zekâ oyunları etkinliklerinin gerçekleştirildiği grup deney-II, zekâ oyunları dersini seçip ZODÖP tarafından önerilen zekâ oyunları etkinliklerin gerçekleştirildiği grup kontrol-I, bu dersi seçmeyen ve zekâ oyunları ile ilgili herhangi bir etkinliğin gerçekleştirilmediği grup ise kontrol-II grubu olarak kullanılmıştır. Araştırmada uzamsal yetenek; uzamsal görselleştirme, uzamsal ilişkiler ve uzamsal yönelim bileşenlerinde ele alınmıştır. Dokuz hafta süren denel işlemlerin öncesi ve sonrası veri toplama araçları olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen `Uzamsal Görselleştirme Testi (UGT)`, `Uzamsal İlişkiler Testi (UİT)`, `Uzamsal Yönelim Testi (UYT)` ve Turğut (2015b) tarafından geliştirilen, araştırmacı tarafından yedinci sınıf öğrencilerine uyarlanan `Uzamsal Yetenek Öz-Değerlendirme Ölçeği (UYÖDÖ)` kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel istatistikler, ilişkili örneklemler için t-testi ve ilişkisiz örneklemler için tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Yapılan analizlerde, anlamlı farkın bulunduğu durumlarda ortaya çıkan farkın büyüklüğü etki değeri ile incelenmiştir. Verilerin analizinden elde edilen bulgulara göre; Deney-II grubundaki öğrencilerin iki boyutlu uzamsal görselleştirme becerilerindeki gelişme, deney-I grubundaki öğrencilere göre; hem deney-I hem de deney-II grubundaki öğrencilerin iki boyutlu uzamsal görselleştirme becerilerindeki gelişme ise kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek çıktığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, deney-I ve deney-II grubundaki öğrencilerin üç boyutlu uzamsal görselleştirme becerilerindeki gelişmeler arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ve her iki gruptaki öğrencilerin üç boyutlu uzamsal görselleştirme becerilerindeki gelişmelerin kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek çıktığı belirlenmiştir. Dahası, kontrol-I grubundaki öğrencilerin üç boyutlu uzamsal görselleştirme becerilerindeki gelişme, kontrol-II grubundaki öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.Deney-I ve deney-II grubundaki öğrencilerin iki ve üç boyutlu uzamsal ilişkiler becerilerindeki gelişmeler arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ve her iki gruptaki öğrencilerin iki ve üç boyutlu uzamsal ilişkiler becerilerindeki gelişmelerin ise kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek çıktığı tespit edilmiştir.Deney-I, deney-II, kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilerin uzamsal yönelim becerilerindeki gelişmeler arasında anlamlı bir farklılık ortaya çıkmamıştır.Deney-I grubundaki öğrencilerin nesne manipülasyon uzamsal yetenek öz-değerlendirmelerindeki gelişmenin, deney-II grubundaki öğrencilere göre; hem deney-I hem de deney-II grubundaki öğrencilerin nesne manipülasyon uzamsal yetenek öz-değerlendirmelerindeki gelişmenin ise kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek çıktığı belirlenmiştir. Deney-I, deney-II, kontrol-I ve kontrol-II grubundaki öğrencilerin uzamsal seyir yeteneği ve görsel hafıza öz-değerlendirmelerindeki gelişmeler arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ortaya çıkmıştır.

In this research, it was intended to determine the effects of mind game activities on secondary school seventh grade students' spatial abilities and spatial ability self-reports. The research that was designed according to quasi-experimental design with pre-test and post-test control group was conducted with two experiment and two control groups. The study group of this research included total of 117 seventh grade students who took and did not take elective mind games course in İMKB Hattat Hamid Aytaç Secondary School located in Diyarbakır city center during 2016-2017 academic year. Experiment-I was used as a group who took mind games course and made mind games activities with concrete materials, experiment-II was a group who took mind games course and made mind games activities in computer environment, control-I was a group who took mind games course and made mind games activities that were recommended by the Ministry of National Education and control-II was a group who did not take the course and did not make any of the mind game activities. In this research, spatial ability was considered as spatial visualization, spatial relations and spatial orientation. Before and after the empirical processes that lasted nine weeks, `Spatial Visualization Test (SVT)`, `Spatial Relations Test (SRT)` and `Spatial Orientation Test (SOT)` that were developed by the researcher, and `Spatial Ability Self-Report Scale (SASRS)`, which was developed by Turğut (2015b) and was adapted to seventh grade students by the researcher, were used as data collection tools. Descriptive statistics, paired samples t-test and one-way analysis of variance for independent samples were used in data analysis. In the analyses, the size of the difference that was found in cases where meaningful difference was observed was analyzed with effect value. According to findings that were obtained from data analysis;It was found that development in two dimensional spatial visualization skills of students in experiment-II group was higher in meaningful level than the students in experiment-I group, and development in two dimensional spatial visualization skills of students in both experiment-I and experiment-II group was higher in meaningful level than control-I and control-II groups. Moreover, a meaningful difference was not found between developments in three dimensional spatial visualization skills of students in experiment-I and experiment-II, however developments in three dimensional spatial visualization skills of students in the both groups were found higher in meaningful level than students in control-I and control-II groups. Development in three dimensional spatial visualization skills of students in control-I group was higher in meaningful level than control-II group.A meaningful difference was not found between developments in two and three dimensional spatial relations skills of students in experiment-I and experiment-II, however developments in two and three dimensional spatial relations skills of students in the both groups were found higher in meaningful level than students in control-I and control-II groups.A meaningful difference was not found between developments in spatial orientation skills of students in experiment-I, experiment-II, control-I and control-II groups.It was determined that development of object manipulation spatial ability self-reports of students in experiment-I group was higher in meaningful level than experiment-II group, and development of object manipulation spatial ability self-reports of students in both experiment-I and experiment-II group was higher in meaningful level than control-I and control-II groups. A meaningful difference was not found between developments of spatial navigational ability and visual memory self-reports of students in experiment-I, experiment-II, control-I and control-II groups.