Çanakkale`de eğitim ve eğitim kurumları

Abstract

Çanakkale'de Eğitim ve Eğitim Kurumları? konulu çalışma İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi ağırlıklı malzemeden oluşur. Genel olarak Osmanlı döneminde Tanzimat öncesi eğitimin yapısı, Tanzimat'ın eğitime getirdiği yeniliklerin uygulamadaki durumu, Çanakkale Savaşları'na kadar uğradığı değişimlerden bahsedilmeye çalışılmıştır.Osmanlı'da 19.yüzyılda başlayan modernleşme hareketinin önemli alanlarından birisi de eğitimdir. 19.yüzyıl başında eğitim alanında eski-yeni anlayış ve uygulamaları vardır. Tanzimat öncesinde faaliyet gösteren Osmanlı eğitim kurumlarından Enderun hariç sıbyan mektepleri, medrese, tekke ve zaviyeler ile diğer eğitim kurumları faaliyetlerine devam etmiştir. II. Mahmud döneminden itibaren klasik Osmanlı eğitim kurumlarının faaliyetlerine dokunulmadan Batı tarzı okullar açılmıştır. Batı tarzı okulların ders programlarında sosyal ve teknik bilimler öne çıkmaktadır. Klasik çağdan gelen ve faaliyetleri devam eden eğitim kurumları ise daha çok dinî ağırlıklı bir program takip etmiştir.Reformlarının güvencesi olarak gelecek nesilleri gören, eğitim reformlarını amme hizmeti olarak kabul eden ve bu doğrultuda bağnazlığa ve cehalete savaş açan II. Mahmud Osmanlı devletinde modern eğitimin temellerini atmıştır. Tanzimat dönemi eğitim reformları, `Devlet ve hükümetin önemli bir görevi' olarak kabul edilmiştir. Ayrıca bu ıslahatlar, Avrupa devletlerinin baskısını engellemek ve Avrupa kamuoyunu kazanmak amacıyla yapılmıştır. Askeri okulların yanı sıra sivil eğitim kurumlarının açılmasına devam edilmiştir.II.Abdülhamid döneminde yerli ve yabancı özel öğretim kurumları büyük gelişme göstermiştir. Nicelik bakımından gözlenen başarılar eğitimin niteliğini yükseltmek gibi bir amaçla beraber yürütülmemiştir. Bu dönemde yetiştirilmek istenen insan tipi, Sultan II. Abdülhamid'e sadakat, vb. özellikleri güçlendirilmeye çalışılan `İslamcılık' siyasetine bağlı bir insan tipidir. Eğitim etkinliklerinin temel amacı, `devlet ve millet için eğitim'dir. İlköğretimde sisteme bağlı, uyumlu iyi-çalışkan vatandaşlar, ortaöğretimde taşra teşkilatında görevlendirilecek memurları yetiştirme rolü üstlenilmiştir. Yükseköğretimde ise amaç, sistemi yönetecek elit sınıfı yetiştirmektir.II. Meşrutiyet dönemi, Türk Eğitim Tarihi bakımından önemli bir devredir. Çünkü bu dönem Türkiye tarihinde eğitim üzerinde en çok yazıların yazıldığı, eğitim sorunlarıyla en çok ilgilenilen ve deneyimler kazanılan bir dönem olmuştur. Gerek Batıdan gelen süreli yayınlar, gerekse Avrupa'ya giden öğrenci ve araştırmacılar, çağdaş pedagojiyi Türkiye'de en iyi şekilde yansıtmaya çalışmışlardır. Balkan Savaşları ve felaketleri ile beraber ?Osmanlılık? tan vazgeçilerek ?Türkçülük? idealine yönelinmiş, öğrenciler bu doğrultuda yetiştirilmiştir. Ne yazık ki II. Meşrutiyet dönemi, eğitimde büyük girişimler dönemi olamamıştır.Tanzimat'tan sonra devlette yeni eğitim kurumları tesis edilmiştir. İlköğretimde ders programı ve müfredatı ıslah edilen, sıbyan mektepleri ve orta öğretimde rüşdiye, idâdiye ve sultâniye, yüksek öğretimde Dârulfünûn, yeni okullardır. II. Abdülhamid'i eğitim alanında gerçekleştirdiği reformlarla ilgili olarak nasıl değerlendirdikleri hususları incelenmiştir. Gayrimüslimlere ait olan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde faaliyetlerine başlayan eğitim kurumları, Osmanlı Devletinin zayıflamaya başlamasıyla denetimden uzak çoğalmaya ve siyasi çalışmalar içerisinde olmaya başlamışlardır. Ancak o dönem için bu okulları denetim altına almak isteyen Osmanlı Devleti çıkardığı yasalara ve bu yasaların uygulanması için gösterdiği çabaya rağmen çeşitli nedenlerle başarılı olamamıştır.Tezde öncelikle Kal'a-ı Sultaniye Sancağı'nın kısa tarihçesi ve idari yapısı, çalışmanın amacı, yöntemi, önemi, sınırlılıklar ve varsayımlar verilmiştir. Devamında Çanakkale sancağı ve kazalarındaki okullar, öğrenci sayıları, öğretmenler ve okutulan derslerden yola çıkılarak Çanakkale'deki eğitim durumu ve eğitim kurumları hakkında bilgi verilmiştir. Yeni kurulan okullarının teşkilat ve idare yapısı, öğretmen ve öğrenci keyfiyeti, eğitim ? öğretimin niteliği, bina, ders araç ? gereç özellikleri üçüncü bölümün konusu olmuştur.Tezde Çanakkale ve ilçelerindeki sıbyan, medrese, ibtidai, rüşdiye ve idadi mektepleriyle gayrimüslim ve yabancıların açmış oldukları okullar ele alınmıştır. Ayrıca kütüphaneler de incelenmiştir. Kal'a-ı Sultaniye Sancağı'ndaki 1839-1915 yılları arasında Cezair Bahr-i Sefid ve Edirne Vilayeti Salnâmeleri, Osmanlı Devlet Salnameleri ve Maarif Salnâmeleri ve arşiv belgeleri ışığında Çanakkale'de eğitimle ilgili istatistikî veriler, okul sayıları, öğrenci isimleri mekteplerin kuruluş yılları, tamirleri, öğretmen sayıları, tayinler de ele alınmıştır. En sonda alanda yapılması gereken çalışmalar hakkında bazı önerilerde bulunulmaktadır. Bu yönüyle çalışma Türk Eğitim Tarihi'ne yerel düzeyde katkı sağlaması bakımından önemlidir. Osmanlı modernleşmesinde büyük etkiye sahip yeni okullar Çanakkale'de önemli gelişmeler sağlamıştır. Yapılan tüm reformlar, Osmanlı Devleti'nin yıkılma sürecine engel olamamış ancak Türkiye Cumhuriyeti'nin aydın geleceğinin ortaya çıkmasını da engelleyememiştir.Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Eğitim, Salnâme, sıbyan, rüşdiye, idadi, medrese, gayrimüslim.

? Education and Training Institutions in Çanakkale? the Prime Ministry Ottoman Archive in İstanbul comprised mainly consists on working on. My study ?Education in Çanakkale from Tanzimat to Çanakkale War? generally mentions education conditions in Ottoman Empire before Tanzimat, practical situations of education reformations that Tanzimat brought and transition period of education until Çanakkale War Informations had given about Education conditions and foundations in Çanakkale by stating Schools in Sanjak of Çanakkale and its districts, student numbers, teachers and taught subjects.One of the important fields of modernization movement started in the 19th century in the Ottoman Empire is education.This new age, which was going to comprise not only the educational system but also all ranks of the state can be named as 'Westernization' or 'Modernization'. As a consequence of Tanzimat, new institutions of education had been established. Lastly Sıbyan Schools (primary level) of which the lesson programme and the syllabus had been improved and Rüşdiye, İdadiye, Sultaniye (high school level), these new schools were Daru'l-fünun (university level).Abdülhamit II thought about education and how current historians of education evaluate Abdülhamit II on his reforms were examined.At the beginning of 19th century, there was a ?old-new? understanding and practice in education. Except Enderun ? special school in the otoman Palace- primary schools, medrese-Moslem theological- Islamic monasteries were active before Tanzimat reform era. Dating from Mahmut II Western-style schools were opened without giving end to the others. In western-style schools , social and technical sciences were prominent. The educational institutions which were on the act since classical periods were applying religious currriculum. Mahmud II who thought new generations as the guarantee of his reforms and saw educational reforms as public service started modern education of Ottoman State. By this act, he fought against bigotry and ignorance as well.Educational reforms of Tanzimat Era were accepted as the most important missions of the state and the government. They were also applied in order to prevent European pressures and gain the public opinion of them.Besides military schools, civil school openings were continued. Local and foreign private schools which were established in Abdulhamit II Era made a big progress. The success which was observed in quantity hadn?t been carried out so as to improve educational quality. In this era, people were trained in order to be loyal to Abdulhamit and Pan-Islamist acts. The main aim of educational activities was the education fort he state and the nation.At elementary level, students were trained to be people who were loyal to the system , meek and mild, hardworking. At secondary level, they trained officers to be employed for provincial organisation. And the goal of the third level education was to train the elite class to govern the system.Consitutional Monarcy Period ( II. Meşrutiyet) was significant in terms of Turkish Educational History. Because in this period, the problems of education were dealt in a detailed way and written about. Not only the periodicals that were arriving from Europe, but also the students and researchers reflected the contemporary pedagogy in Turkey in a perfect way. Along with Balkan wars and disasters, Ottomanism was abandoned and the ideals of Turkism were adopted, and students were trained in that direction. Unfortunately, constitutional period couldn?t achive to be the ? Great Attempts? period in respect to education.Yearbooks are arranged to set events happened ina year. Yearbooks of Maarif are the most important sources of Ottoman Educational History.A good number of information can be get from those yearbooks about schools and the system of education.In addition to this , archival documents illuminate that period?s organisations of education. In this study, the information about education in Çanakkale is given with the help of Maarif yearbooks, State Yearbooks and prime Ministry-Ottoman archival documents .Educational institutions, whiclı belonged to non-Muslims and started their operations during Ottoman Empire period, increased in number rapidly as they were exempt fi`om control of state and they started engaging into political activities. Ottoman State who tried to keep these schools under control by the help of the laws that they enacted during the period was unable succeed despite their efrort to enforce those laws.Initially, the brief history and administrative structure of Kal?a-ı Sultaniye District are mentioned. The aim, method, margin, and the hypothesis of the study are given as well. Then,information about the schools, the number of pupils and teachers, the syllabus followed in and around Çanakkale province are given.And the topic of the third section is that; administrative structure of newly established schools, the state of the teachers and students, the quality of education performed, premises and educational tools.In this study, we used the statistical data of the years between 1839 and 1915 within the yearbooks of the Cezair Bahr-i Sefid and Edirne Cities including various information about the Çanakkale Province, State Yearbooks and Educational Yearbooks of the Otoman Empire.With the help of these documents, the number of schools student names, the years when these scools were set up, when they were fixed, the number of the educators and also appointments of them are dealt. The schools that established by Non-Muslims and foreigners are also handled. Some advice about studies that need to be done in the field at the end has been calculated. This aspect of the work at the local level, in terms of contribution to the Turkish Education is important to provide. The new schools with large Otoman modernizing impact on important developments in the Çanakkale. All the reforms made to the subversion of the Otoman state, they in terfere with the process of the Republic of Turkey as well as its future laid of aydın.Key Words: Çanakkale, education, annual, primary school, middle school, high school, non- moslem,