Mevlânâ`da eğitici değerler ve dil

Abstract

Araştırmanın amacı, (ilk 14 cildini Tâhirü'l-Mevlevî ve son 4 cildini Şefik Can'ın yaptığı 18 ciltlik) Şerh-i Mesnevî'de yer alan tahkiyeye dayalı metinleri ve bu metinler vasıtasıyla aktarılmak istenilen iletileri tespit etmek ve Mevlânâ tarafından bilinçli bir şekilde kurgulanan bu metinlerin bir değer eğitimi yöntemi olarak nasıl kul-lanıldığını sorgulayarak metinler vasıtasıyla benimsenmesi ve sakınılması istenilen te-mel değerleri tespit etmektir.Çalışmada betimsel tarama modeli ve yakın okuma yaklaşımı kullanılarak metin ?kısmen toplum ve yazar- merkezli bir okuma yapılmış ve eserde 370'i ana, 80'i mesel getirme maksatlı ara olmak üzere toplam 450 metin, eserde yer aldığı beyit numaralarıy-la birlikte tespit edilmiştir. Tespit edilen tahkiyeye dayalı metinler, en küçük eylem bi-rimi kabul edilen epizotlarına ayrılmış ve her metnin ?aktarılmak istenilen iletiler?i tes-pit edilmiştir. Çalışmanın esasını teşkil eden Mesnevî'de Tahkiyeye Dayalı Metinlerde Değer Eğitimi bölümünde ise verilerin analiz edilmesinde sistematik tahlil yöntemine başvurulmuş, aynı değeri işleyen tahkiyeye dayalı metinlerden hareketle o değerin Mev-lânâ'da nasıl işlendiği ve ne anlama geldiği belirlenmeye çalışılmıştır.Çalışmanın evrenini bir bütün olarak ?değerler?, ?değer eğitimi? ve Mevlânâ'nın Mesnevî'si, örneklemini ise Tâhirü'l-Mevlevî ve Şefik Can'ın Şerh-i Mesnevî'si ve eserde yer alan tahkiyeye dayalı metinler oluşturmaktadır.Şerh-i Mesnevî'de dinî ve tasavvufî değerler aşk, çalışkanlık, sır saklama, bilgi ve akıl, pişman olmak, tevazu ve cömertlik gibi benimsenmesi istenilen 26 değer ile kibir, dünya malına aldanma, zulüm, kin ve intikam; hırs, açgözlülük ve hile gibi sakı-nılması istenilen 43 değer tespit edilmiştir.Çalışmada Mevlânâ'nın dile ve Türkçeye bakışına da kısa bir yorum getirilerek Mevlânâ'nın eserlerinde Türkçenin bir kültür dili olarak yerinin tespit edilmesine yöne-lik ciddî bir çalışmaya ihtiyaç duyulduğu vurgulanmış ve çalışmanın sonunda Şerh-i Mesnevî'deki tahkiyeye dayalı metinlerin Türkçe Eğitimi'nde dört temel dil becerisi, dilbilgisi ve drama etkinlikleri ile temel evrensel ve insani değerlerin kazandırılmasında kullanılması önerilmiştir.Anahtar Sözcükler: Mevlânâ, Mesnevî, Tahkiye, Epizot, Değer Eğitimi.

The aim of the study, (18 volume Şerh-i Mesnevî, first 14 of which were done by Tahirü?l Mevlevi and the last 4 volumes by Şefik Can) is to determine the texts based on narration in Şerh-i Mesnevî and the messages wanted to be expressed by these texts and finding out the basic values which are wanted to be avoided and adopted by scrutinizing how these texts which are consciously assembled by Mevlânâ, are used as a teaching values method.In the study by using descriptive scanning model and close reading aproach, text is read based on ?partly society and the author- centered and totally 450 texts, as 370 main and the rest 80 of them for saying parable, are determined with their coupled numbers that placed in the work. The determined texts based on narrate were parted to episodes which is accepted as the smallest action unit and `the messages wanted to be expressed? of each text is found out. In the Teaching Values in Texts based on Narration in Mesnevî part constituting the base of the study, for analyzing the data systematic analyzing method is applied, and by starting out from the texts discussing the same values based on narration and it is tried to be determined how this values were taught and what their means were.The universe of the study `values?, `teaching values? and the books in which all Mesnevî Şerhs up to now and the stories placed in Mesnevî collected; samples are Şerh-i Mesnevî and the texts based on narration placed in the work.In Şerh-i Mesnevî 26 values which are wanted to be adapted as religious and sufistic values, love, diligence, secrecy, knowledge and wisdom, regret, modesty and munificence, and 43 values which are wanted to be avoided as haughtiness, being blind with wordly goods, cruelty, hate and revenge; greed and trick.In the study, it is emphasized that a serious study directed to determining the place of Turkish in Mevlânâ?s works as a culture language is needed, by shortly commenting on the perspective of Mevlânâ to language and Turkish, and at the end of the study it is suggested to use the texts based on narration in Şerh-i Mesnevî, for acquisition of the four basic language skills in Turkish education, grammar, drama activities and basic universal and humane values.Key Words: Mevlânâ, Mesnevî, Narration, Episode, Teaching Values.