Kurmancî Kürtçesi ağızları hakkında sosyolinguistik bir inceleme (Muş, Adıyaman, Şırnak örneği)

Abstract

Standart Kurmanci ve Kurmancinin üç ağzının nominal morfolojisinin dilbilimsel ve sosyolinguistik bir bakış açısıyla ele alındığı tez çalışması, Kurmancinin seçilen ağızlarını hem standart Kurmanci ile hem de birbiriyle karşılaştırmaktadır. Bununla birlikte, tezde üzerine çalışılan ağızlarda cinsiyet ve yaş eksenli seçilen görüşmecilerin farklı kullanımları sosyolinguistik bir bakış açısıyla incelenmiştir. Kurmancinin güneydoğu, kuzey ve güneybatı ağızlarının çalışıldığı tezde, bu bölgeleri temsilen sırasıyla Şırnak, Muş ve Adıyaman illeri seçilmiştir. Yöntem olarak, literatür incelemesi ve saha çalışması kullanılmıştır. Literatür çalışması ile Kurmancinin nominal morfolojisi ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Saha çalışmasında ise bu tezin yazarı tarafından geliştirilen 185 soruluk bir ölçüm aracı seçilen ağızlarda kadın ve erkek olmak üzere yaşlı, orta yaş ve genç görüşmecilere uygulanmıştır. Tez ile şimdiye kadar ayrıntılı bir şekilde çalışılmayan `Kurmancinin cinsiyet belirleme sistemi` sistematik bir şekilde açıklanmıştır. Dil etkileşiminin çok olduğu Muş ve Adıyaman bölgelerinde ikili gramatik cinsiyet uyumunun Muş bölgesinde durum işaretlerinde Adıyaman bölgesinde ise izafe ekinde olmak üzere bir formda standartlaştığı gözlemlenmiştir. Ergatif yapının işaretleme ve uyumu noktasında, dil etkileşiminin çok olduğu bölgelerdeki görüşmecilerde ergatif yapı yerine çift büküm ve/veya akuzatif yapıların kullanıldığına şahit olunmuştur. Nesiller ve cinsiyetler bağlamında, genç ve kadın görüşmecilerin yaşlı ve erkek görüşmecilere oranla yeni nominal morfolojik formları daha çok kullanma eğiliminde oldukları gözlemlenmiştir. Sonuç olarak: Kurmancinin ağızları hem birbirleriyle karşılaştırıldıklarında hem de kendi içlerinde analiz edildiklerinde, dil içi ve dil etkileşimi kaynaklı farklı kullanımlar göstermekte oldukları ifade edilebilir. Anahtar Sözcükler: Kurmanci, Ağız, Nominal Morfoloji, İzafe, Cinsiyet, Durum, Ergativiti, Sosyolinguistik.

In this thesis, the nominal morphology in Northern Kurdish (Kurmanji) are analysed and studied in detail, in terms of linguistics and sociolinguistics. Three Northern Kurdish accents (south-eastern, northern, and south-western) were selected, with interviewees from Şırnak, Muş and Adıyaman provinces, respectively. The accents are compared with each other as well as with standard Northern Kurdish. The results for each selected accent are further analysed in terms of gender and age, and the different linguistic behaviours of these interviewees are analysed from a sociolinguistics perspective. Literature survey and fieldwork were chosen as the research methods. The nominal morphology in Northern Kurdish was thoroughly analysed with the literature survey. A assessment tool with 185 questions was developed by the author and conducted to interviewees divided between two genders (male and female) and three generations (old, middle-aged and young.) The study systematically explained the gender assignment system of Northern Kurdish, which has not been studied in detail before. In Muş and Adıyaman, both provinces where intense language contact occurred, binary gender agreement was found to be standardized under one agreement form at the case markers in Muş Province, but at the izafe marker in Adıyaman Province. In terms of ergative alignment system, the groups of interviewees from areas of language contact tended to use the double oblique and/or accusative alignment instead of ergative alignment system. In terms of gender and age of the interviewees, young interviewees and female interviewees tended to use new nominal morphological forms rather than old and male interviewees. This thesis finds that when Northern Kurdish accents are compared with each other and analysed among themselves, they generally show different characteristics originating from language contact and intralinguistic developments. Keywords:Northern Kurdish, Accent, Nominal Morphology, Ezafe, Gender, Case, Ergativity, Sociolinguistics.