Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırmanın amacı, resmi Anadolu liselerinde görevli okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi saptamaktır. Araştırmanın evrenini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır İl merkezinde bulunan 32 Anadolu lisesi ve bu liselerde görevli 1100 öğretmen, örneklemini ise evrenden random yöntemi ile seçilen 20 Anadolu lisesi ve bu liselerde görevli 350 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, Meriç ve Erdem (2012) tarafından geliştirilmiş olan `Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği` ile Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilen, Dağlı ve Baysal (2016) tarafından Türkçe'ye uyarlanan `Yaşam Doyumu Ölçeği (The Satisfaction with Life Scale)` kullanılmıştır.`Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği` dört boyut ve 25 maddeden oluşmaktadır. Bu boyutlar; `planlama`, `örgütleme`, `koordinasyon` ve `değerlendirme` dir. `Yaşam Doyumu Ölçeği` ise tek boyutlu olup 5 maddeden oluşmaktadır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma hesaplamalarından yararlanılmış, öncelikle her değişken için kayırmacılık ya da yaşam doyumu puanlarının normalliği Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-wilk ile incelenmiş ve tüm bağımsız değişkenlerde verilerin normal dağılmadığı görülmüştür. Buna göre ikili gruplarda (öğrenim durumu, cinsiyet, medeni durum, sendika üyeliği) parametrik olmayan testlerden `Mann-Whitney U Testi`, ikiden fazla gruplarda (mesleki kıdem ve okul büyüklüğü) ise `Kruskal-Wallis H Testi` yapılarak çözümlemeler yapılmıştır. Kayırmacılık davranışı ile yaşam doyumu arasındaki ilişki Spearman korelasyon katsayısı kullanılarak incelenmiştir. Bu çözümlemelerde anlamlı farklılıkları belirlemek için anlamlılık düzeyi `0.05` olarak alınmıştır. Araştırmada elde edilen bazı önemli bulgular aşağıda sıralanmıştır:Öğretmenler kayırmacılık ölçeğinin toplam ortalamasına (X̄=2,18) `Nadiren` düzeyinde katılmışlardır. Öğretmenlerin algılarına göre en yüksek ortalamaya sahip ilk üç madde sırasıyla; (1) `Öğretmenlerin haftalık ders programlarının hazırlanmasında (X̄=2,51; Bazen)`, (2) `Öğretmenlere eğitim ve öğretimle ilgili ek görevler vermede (X̄=2,39; Nadiren)` ve (3) `Sınıf dağıtımının planlanmasında (X̄=2,38; Nadiren)` dır. En düşük ortalamaya sahip ilk üç madde ise sırasıyla; (1) `Öğretmenler arasında, memleketlerine göre (X̄=1,71; Nadiren)`, (2) `Öğretmenlerin siyasi görüşleriyle ilgili (X̄=1,88; Nadiren)` ve (3) `Öğretmenlerin branşlarıyla ilgili (X̄=1,89; Nadiren)` dir. Öğretmenlerin `öğrenim durumu`, `cinsiyet`, `medeni durum`, `mesleki kıdem` ve `sendika üyeliği` değişkenlerine göre kayırmacılığa ilişkin algılarının tüm boyutlarda ve tüm ölçekte anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı saptanmıştır. Sadece, öğretmenlerin `okul büyüklüğü (öğretmen sayısına göre)` değişkenine göre kayırmacılığa ilişkin algılarının `planlama` ve `örgütleme` boyutunda anlamlı bir şekilde farklılaştığı saptanmıştır.Öğretmenler yaşam doyumu ölçeğinin toplam ortalamasına (X̄=2,52) `Çok az katılıyorum` düzeyinde katılmışlardır. Öğretmenlerin algılarına göre en yüksek ortalamaya sahip madde; `Şimdiye kadar yaşamdan istediğim önemli şeylere sahip oldum (X̄=2,814; Orta düzeyde katılıyorum)`, en düşük ortalamaya sahip madde ise `Yaşam koşullarım mükemmeldir (X̄=2,137; Çok az katılıyorum)` dir. Öğretmenlerin `öğrenim durumu`, `medeni durum`, `mesleki kıdem`, `okul büyüklüğü` ve `sendika üyeliği` değişkenlerine göre yaşam doyumuna ilişkin algılarının tüm ölçekte anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı saptanmıştır. Sadece, öğretmenlerin `cinsiyet` değişkenine göre yaşam doyumları ile ilgili algıları arasında tüm ölçekte anlamlı bir fark saptanmıştır. Kadın öğretmenlerin yaşam doyum algıları erkek öğretmenlerin yaşam doyum algılarından daha yüksek bulunmuştur.Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (r = -.026, p >.05).Anahtar Kelimeler: Kayırmacılık, okul yönetiminde kayırmacılık, yaşam doyumu

The aim of this study is to determine the relationship between the favouritism behaviours of school Official High school administrators and life satisfacition of teachers. The research population consists of 1100 teachers from 32 secondary schools in the central district of Diyarbakir in the academic year of 2018-2019. The data collection instrument was applied to randomly selected 350 teachers from 20 schools. `Favouritism in the School Management Scale`, developed by Erdem and Meric (2012) and `The Satisfaction with Life Scale` developed by Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) and adapted into Turkish by Dagli and Baysal (2016) were used in this research.`Favouritism in the School Management Scale` contains 4 dimensions (planning, organising, coordination and evaluation) and 25 items. `The Satisfaction with Life Scale` consists 1 dimensions and 5 items. Arithmetic mean and standart deviation calculations were used while analysing the data, first for each variable, the normality results from favouritism and satisfaction with life analyzed with Kolmogorov-Smirnov and Shapiro-wilk and the results show that the data of all the independent variables were not normal distributed. According to this, there have been analysis by using a nonparametric test Mann-Whitney U test in groups of two (educational background, gender, marital status and union membership) and Kruskal-Wallis H Test for the groups of more than two (professional experience and school size). The relationship between favouritism behaviours and life satisfaction is analyzed by using correlation coefficient. The relationship between favouritism and the life satisfaction with behaviours were analysed by means of Spearman's rank correlation coefficient. In this analysis to determine the significant differences, the level of significance was accepted as `0.05`. Some important findings which were obtained in the research are ordered below:Teachers participated the overall mean of `Favouritism in the School Management Scale` at `rarely` level. According to perceptions of teachers, the first three items which have the highest means at favouritism scale are: `(1) In the preparation of teachers' weekly lesson plan`, (X̄=2,51; sometimes)`, (2) `Giving teachers additional works regarding education and training (X̄=2,39; Rarely)`, (3) `The planning of distribution of class (X̄=2,38; Rarely)`. Three items which have the least mean are; (1) `Among teachers according to their hometowns (X̄=1,71; Rarely)`, (2) `Related to teachers' political view (X̄=1,88; Rarely)`, (3) `Related to teacher's field of study (X̄=1,89; Rarely)`, respectively. No significant difference was detected with respect to the teachers' educational background, gender, marital status, professional experience and union on the perceptions of favouritism behaviours. Nevertheless, significant difference was found in `planning` and `organizing` dimension significantly the whole scale of favouritism regarding to school size (the number of teachers) variable.Teachers responded satisfaction with life questionnaire's total average with (X̄=2,52) `I agree in medium level`. The item whish has the highest average according to teachers' perception; `So far, I had important things which I wanted in life (X̄=2,814; I agree in medium level)`, The item which has the least average is `My living conditions are perfect (X̄=2,137; I hardly agree)`. No significant difference was detected with respect to the teachers' educational background, marital status, professional experience, school size (the number of teachers) and union on the perceptions of life satisfaction behaviours. Nevertheless, significant difference was found in all dimensions and throughout the whole scale of life satisfaction regarding to `gender` variable. Life satisfaction perceptions of female teachers were higher than male teachers' life satisfaction perceptions.Statically, a significant relationship is not determined between favouritism, behaviours and teachers' perception of life satisfaction (r = -.026, p >.05).KeyWords: Favouritism, favouritism in school management, life satisfaction