İmam İbnü`l-münzir ve fıkıh düşüncesi

Abstract

İbnü'l-Münzir künyesiyle tanınan, 241/855 ile 318/930 yılları arasında yaşamış Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm b. Münzir en-Nîsâbûrî; fıkıh tarihinde sahibu'l-hilâfiyât olarak temayüz etmiş bir fakihtir. Hilâf ilminin öncüsü olan İbnü'l-Münzir, icmâ ile ihtilâf edilen fıkhî meseleleri ve mukayeseli fıkhı en kapsamlı şekilde ele alan ilk kaynakların sahibidir. İbnü'l-Münzir, fıkhî içtihatlarında kitap, sünnet, icmâ, sahâbe kavli, kıyas, istishâb, nazar ve ekallu mâ kîl gibi şer'î delilleri kullanmış olmakla beraber ehl-i hadîs çizgisini takip etmiştir. Deliller arası teâruzun giderilmesinde muhaddislerin metodunu uygulamıştır. Yöntem olarak bir mezhebe bağlanmayıp bütün mezheplerden istifade etme yolunu benimsemiştir. Bu çalışma, imam İbnü'l-Münzir'in daha iyi tanınmasını ve fıkıh düşüncesini tespit etmeyi amaçlamaktadır.Bu çalışmada `İbnü'l-Münzir'in hayatı, ilmî kişiliği ve İslâm Hukuk tarihindeki konumu` bölümünde, bunlara ilişkin konuların tespiti ve izahı üzerinde durulmuştur. `İbnü'l-Münzir'in usûlî görüşleri` bölümünde, fıkıh usûlüyle ilişkisi, kullanmış olduğu şer'î deliller, istinbât metodu, nasların teâruzunda takip ettiği metot, usûlünün karakteristik yapısı ve bunlarla ilgili öne çıkan konular hakkındaki tespit ve değerlendirmeler konu edilmiştir. `İbnü'l-Münzir'in fıkıh anlayışı` bölümünde ise, fıkhının karakteristik yapısı, `kitabu't-tahâret` örneği üzerinden usûlüne bağlılığı ve diğer müctehidlere muhalif görüşleri gibi konular ele alınmıştır. Çalışmada, İbnü'l-Münzir'in mutlak ictihad ehliyetine sahip olduğu, bazı konular haricinde çoğunlukla Şâfiî usûl anlayışıyla hareket ettiği, azımsanmayacak derecede cumhura muhalif fıkhî görüşlerinin olduğu sonucuna varılmıştır. Fıkhî tercihleri yapma konusunda, hadislerin sıhhatini, ayrıca icmâ ve ihtilâf konularını çok önemsediği, âyet ve hadislerle amel etme noktasında onların zâhir ve umûm yönlerini öne çıkardığı tespit edilmiştir.Anahtar Sözcükler İbnü'l-Münzir, Mezhep, Fıkıh Usûlü, Müctehid, Fıkhî Görüş, İlm-i Hilâf

Abu Bakr Mohammad ibn Ibrahim al-Mundhir en-Naysaburi who is lived between 241/855-318/930 and known by the name of Ibn al-Munzir is a faqih that comes to the fore as the owner of the Khilafiyat in fıkh history. Ibn al-Mundhir, the pioneer of khilaf discipline, is the owner of the first comprehensive sources on ijma, ikhtilafed fiqh issues and comparative fiqh. He adopted to practice with the sharia evidence such as Quran, Hadith, İcma, the words of the Companions of Prophet, Qiyas, İstishab, Nazar and Ekallu ma kil in his fikh precedent and simultaneously followed Ahli Hadith belief. He used the method of muhaddiths to overcome the contradiction between evidence. He used the way of not only attaching with one madhhab but benefitting from all madhhabs. This study aims to introduce imam Ibn al-Munzir better and establish his fikh notion. In this study, the part of ` Ibn al-Mundhir's life, scientific personality and his position in Islamic History` dwells on determination and explanation of relevant issues. The part of ` Ibn al-Munzir's procedural opinions` mentions his relationship with the fiqh method, the sharia evidence he used, his istinbat method, the method he fallowed for the contradiction of texts, characteristics of his method and his determination and assessments on prominent issues related to these topics. And the part of ` Ibn al-Mundhir's fiqh notion` approaches matters such as characteristics of his fiqh, his commitment to his method through the example of Kitabu't Teharet and his opponent opinions to the other mujtahids. This study deduces that Ibn al-Munzir has the unconditional ijtihad capability, he generally acts with Shafi'i understanding in procedure besides some issues and he has a considerable amount of contrary fiqh opinions to the majority. It is detected that he attached importance to the correctness of hadiths and also to the subjects of ijma and ikhtilaf and also, he brings verse's and hadith's apparent and general aspects forward when practicing them. Key Words Ibn al-Mundhir, Madhhab, Fiqh Method, Mujtahid, Fiqh Opinion, Khilaf