Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların aile sağlığı merkezlerini atlama sebepleri ve bunu etkileyen faktörler

Abstract

Amaç: Aile hekimliği sisteminin ülke genelinde oturtulmasından bu yana 7 yıl geçmesine rağmen sevk sistemi uygulanamamıştır ve hastaların ilk başvuruda Aile Sağlığı Merkezleri'ni (ASM) tercih etme oranları düşüktür. Bu çalışmada amaç, bir üniversite hastanesine başvuran hastaların ASM'leri neden atladıklarını ve buna etki eden faktörleri belirlemektir.Gereç ve yöntem: Bu çalışma tanımlayıcı bir çalışmadır. Çalışma kapsamında nitel veriler de toplanmıştır. Çalışma Bezmialem Vakıf Üniversitesi Hastanesi'nde, 2017 Temmuz ve Ağustos aylarında yürütülmüştür. Örneklem büyüklüğüne ulaşmada poliklinik hasta sayısına göre ağırlıklandırma yapılmış, belirlenen sayıya ulaşana kadar hastalarla peşpeşe görüşülmüştür. Seçilen sekiz farklı poliklinikten 522 kişiye anket formu yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Sonuçlar sayı (n), yüzde (%), ortalama ve standart sapma kullanılarak değerlendirilmiştir.Bulgular: Çalışmaya katılanların 304'ü(%58,2) kadın ve 218'i(%41,7) erkektir. Toplam yaş ortalaması 39,7±14,7 (min:18 yaş, max:86 yaş) bulunmuştur. Katılımcıların %72,5'i kendisi için başvurmuştur, %27,4'ü çocuk hastaya refakat etmektedir. Katılımcıların genel olarak ilk tercih ettikleri sağlık kurumu %49,4 ile eğitim araştırma hastaneleri ve üniversitelerdir, ilk başvuruda ASM'lerin tercih edilme oranı %18,0'dir. Katılımcılar son bir yılda ASM'ye ortalama 3,70±1,74 kez başvurmuştur. İlk başvuru tercihi ASM ve diğer sağlık kurumları olan katılımcıların cinsiyet, katılımcının yaşı, eğitim durumu ve genel sağlık durumu gibi demografik özelliklerinin dağılım-ları benzer bulunmuştur. ASM'ye başvuranların %56,3'ü, diğer sağlık kurumlarına başvuranla-rın %31,5'i aile hekiminin genel sağlık durumunu bildiğini ve takip ettiğini belirtmiştir. Uzman hekimin uyguladığı tetkik ve tedavilerden aile hekiminin haberdar olması ASM'ye başvuran-larda %31,9, diğer sağlık kurumlarına başvuranlarda %16,9'dur. ASM'ye başvuranların %56,3'ü, diğer sağlık kurumlarına başvuranların %34,1'i, aile hekiminin verdiği tedaviden fayda gördü-ğünü belirtmiştir. Katılımcıların üçte ikisi ASM teknik imkânlarını yetersiz bulmaktadır. İlk baş-vuru tercihi ASM olanların %42,5'i zorunlu sevk sisteminin getirilmesine olumlu bakarken, diğer sağlık kurumlarını tercih edenlerin ise %24,8'i olumlu bakmaktadır.Katılımcıların ASM'leri atlama sebepleri sorgulandığında, aile hekimleri ile ilgili sorunlar, ASM'lerde tahlil imkânlarının kısıtlı olması, hizmete ulaşmayı aksatan durumların varlığı, hasta-nelerdeki yüksek standartlı hizmet tercihi ve daha önce başvurmamış kişilerin ASM'lere olumsuz bakış açısı belirtilmiştir.Sonuçlar: İlk başvuru kurumu seçiminde ASM'leri atlayarak bir üniversite hastanesinitercih etmenin birçok faktörle ilişkili olabileceği tespit edilmiştir. Kurulacak bir sevk sisteminin başarıyla yürütülmesi için bu faktörlerin dikkate alınması ve neden sonuç ilişkisi açısından araştırılması uygun olacaktır.

Objective: Even though it has been 7 years since the family medicine system has been established throughout the country, the referral system could not be implemented and the rate of patients preferring Family Health Centers (FHC) during the first admission is low. The aim of this study is to determine why patients admitted to a university hospital skip FHCs and the factors affecting this.Methods: This is a descriptive study. Qualitative data were also collected. The study was conducted at the Bezmialem Foundation University Hospital between July and August 2017. In reaching the sample size, the number of policlinic patients were weighted and the number of pa-tients was followed up in consecutive days. A questionnaire form prepared by researchers from eight selected outpatient clinics was applied to 522 individuals using the face-to-face interview method. Results were evaluated using number (n), percentage (%), mean and standard deviation.Results: Of the study participants, 304 (58.2%) were female and 218 (41.7%) were male. The mean age was found to be 39.7 ± 14.7 (min: 18 years of age, max: 86 years of age). 72.5% of the participants were admitted for themselves, 27.4% of them were accompanying pediatric pa-tients. The participants' first preferred health institution was generally training research hospitals and universities with 49.4%, and the preference rate of FHCs during the first admission was 18.0%. The participants applied to FHCs for an average of 3.70 ± 1.74 times in the last one year. The distribution of demographic characteristics such as gender, participant's age, educational sta-tus and general health status were similar among participants with ASM and other health institu-tions. 56.3% of those who applied to ASM and 31.5% of those who applied to other health insti-tutions stated that they knew and followed the general health status of the family physician. The awareness of the family physician about the examinations and treatments applied by the specialist physician is 31.9% for the applicants and 16.9% for the applicants for other health institutions. 56.3% of those who applied to ASM and 34.1% of those who applied to other health institutions stated that they benefited from the treatment given by the family physician. Two-thirds of the participants find the technical facilities of ASM insufficient. While 42.5% of those with ASM prefer the first referral system, 24.8% of those who prefer other health institutions are positive.When the reasons why the participants skip FHCs were questioned, the problems with fam-ily physicians, limited availability of tests in FHCs, the presence of conditions hindering to access to the service, the preference of high standard of care in hospitals and negative perspective to FHCs have been indicated.Conclusions: A range of factors associated with skipping family health centres and attend-ing a university hospital as the first point of contact were identified. In order that a referral system is implemented successfully, these factors need to be taken into account and discussed fully.