Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algılarıyla örgütsel bağlılıkları ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin analizi

Abstract

Bu araştırmada, ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algılarıyla, örgütsel bağlılıkları ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Malatya ili merkez ilçelerinde (Battalgazi ve Yeşilyurt) görev yapan 2.972 ortaokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise tabakalı örnekleme, küme örnekleme ve kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi birlikte kullanılarak belirlenen 856 öğretmen oluşturmaktadır. Tabakalar belirlenirken okulların büyüklüğü ve cinsiyet değişkenleri göz önüne alınmış olup, her tabaka evren içerisindeki oranına göre örneklemde temsil edilmiştir.Bu çalışma, araştırmanın denencelerine göre farklı araştırma türleri bir arada kullanılarak modellenmiştir. Araştırmada nedensel karşılaştırmalı, korelâsyonel ve tarama araştırma türleri bir arada kullanılmıştır. Korelasyonel araştırma türü kapsamında, araştırmacı tarafından değişkenler arasındaki ilişkiye yönelik bir model önerilmiş ve bu model YEM analizi ile test edilmiştir.Araştırma verileri kişisel bilgi formu, `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği`, `Örgütsel Bağlılık Ölçeği` ve araştırmacı tarafından Türkçe'ye uyarlanan `Örgütsel Politika Algısı Ölçeği` ile toplanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılarak ölçekler standardize edilmiştir. Verilerin analizinde ise açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, betimsel istatistikler, YEM analizi, pearson korelâsyon analizi, bağımsız örneklemler için t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır.Araştırma sonucunda; ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politikaya ilişkin algı düzeylerinin orta düzeyin altında (=2,51), örgütsel bağlılık düzeylerinin orta düzeyde katılıyorum ile katılıyorum arasında (=3,41), örgütsel vatandaşlık davranışları düzeylerinin katılıyorum düzeyinde (=3,82) olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algıları düzeyinde; cinsiyete göre anlamlı bir fark olduğu, ortalamalar incelendiğinde kadın öğretmenlerin (=2,63) erkeklere (=2,40) göre okul ortamını daha politik olarak algıladıkları, hizmet sürelerine göre örgütsel politika algıları düzeyinde anlamlı bir fark olmadığı, öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir fark olduğu, lisansüstü (=2,95) öğrenime sahip öğretmenlerin algı ortalamalarının lisans (=2,46) düzeyinde öğrenime sahip öğretmenlerin algı ortalamalarından daha yüksek olduğu, çalıştıkları okulun büyüklüğüne göre öğretmenlerin örgütsel politika algıları düzeyinde anlamlı bir fark olduğu, okulun büyüklüğü arttıkça öğretmenlerin algı ortalamalarının da arttığı sonuçlarına ulaşılmıştır.Araştırma sonucunda ortaokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerinde; cinsiyete göre anlamlı bir fark olmadığı, hizmet sürelerine göre anlamlı bir fark olduğu, 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenlerin (=3,57) 1-5 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlere (=3,26) göre örgütsel bağlılık düzeylerinin daha yüksek olduğu, öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir fark olduğu, lisans öğrenim düzeyine sahip öğretmenlerin algı ortalamalarının (=3,46) lisansüstü öğrenim düzeyine sahip öğretmenlerin örgütsel bağlılığa ilişkin algı ortalamalarından (=3,00) daha yüksek olduğu, okul büyüklüğü değişkenine göre öğretmen algılarında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Araştırma sonucunda ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışı düzeylerinde; cinsiyete göre anlamlı bir fark olduğu erkek öğretmenlerin (=3,90) ÖVD ortalamalarının kadın öğretmenlere (=3,73) göre daha yüksek düzeyde olduğu, hizmet sürelerine göre öğretmenlerin ÖVD düzeylerinde anlamlı bir fark olduğu, 6-10 yıl arası hizmet süresine sahip öğretmenlerin (=3,99) ÖVD ortalamalarının 1-5 yıl arası hizmet süresine sahip öğretmenlerin (=3,26) ÖVD ortalamalarından daha yüksek olduğu, öğrenim düzeylerine göre öğretmenlerin ÖVD düzeylerinde anlamlı bir fark olduğu, lisans düzeyinde öğrenime sahip öğretmenlerin ÖVD ortalamalarının (=3,68) lisansüstü öğrenim düzeyine sahip öğretmenlerin ÖVD ortalamalarından (=3,58) daha yüksek olduğu, okul büyüklüğüne göre öğretmenlerin ÖVD düzeylerinde anlamlı bir fark olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.Yapılan YEM analizi sonucunda, ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algılarının örgütsel bağlılıklarını ve örgütsel vatandaşlık davranışlarını negatif yönde anlamlı bir şekilde yordadığı, ortaokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılıklarının örgütsel vatandaşlık davranışlarını pozitif yönde anlamlı bir şekilde yordadığı ve örgütsel bağlılığın örgütsel politika algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında kısmi aracılık rolüne sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algısı ile örgütsel bağlılıklarının örgütsel vatandaşlık davranışlarındaki varyansın yaklaşık %59'unu açıkladığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlar kapsamında ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algılarının yüksek olması, örgütsel bağlılıklarını ve örgütsel vatandaşlık davranışlarını olumsuz yönde etkilediği, okul müdürlerinin öğretmenlerin örgütsel politika algısını azaltmak için önlemlere ve tarafsız uygulamalara yer vermesi gerektiği, okul içi süreçleri gözden geçirmesi gerektiği söylenebilir.

This research, aims to examine the relationship between secondary school teachers' perceptions of organizational policy and their organizational commitment and organizational citizenship behaviors. The population of the research is composed of 2,972 secondary school teachers working in the central districts (Battalgazi and Yeşilyurt) in Malatya in 2016-2017 academic year. The sample of the research, however, is comprised of 856 teachers selected jointly using layered sampling, cluster sampling and convenient sampling methods. When determining the strata, the school size and gender variables were taken into account, and each layer was represented in the sample according to its proportion in the population.This research was modelled by utilizing different research types, depending on research problems. Casual-comparative, correlational and survey models were jointly utilized in the research. In the context of correlational research, a model regarding the relationship between variables was proposed by the researcher and this model was tested by SEM analysis.Data were gathered through the use of a demographical information form, `Organizational Citizenship Behavior Scale`, `Organizational Commitment Scale` and `Organizational Policy Perception Scale` adapted to Turkish by the researcher. Scales were standardized by conducting validity and reliability studies of the scales used. Explanatory and confirmatory factor analyses, descriptive statistics, SEM analysis, pearson correlation analysis, t-test for independent samples and One-way Analysis of Variance (ANOVA) were used in data analysis.As a result, it was revealed that teachers' perception level regarding the organizational policy is below moderate (=2,51), their level of organizational commitment is at the moderate level (=3,41), and level of organizational citizenship behaviors is at the `I agree` level. Additionally, there was also observed that there was a significant difference in terms of gender; female teachers (=2,63) perceived school context more political when compared to men (=2,40). There was no significant difference in terms of their tenure while the appeared to be a significant difference in terms of education level. Teachers holding a postgraduate degree had higher mean scores (=2,95) than that of those with a bachelor's degree (=2,46). There was observed a significant difference in terms of school size variable. As the school gets bigger, the mean scores increases as well. It was revealed that there was no significant difference in terms of gender, regarding teachers' level of organizational commitment while there was a significant difference in terms of their tenure. Teachers with a tenure of 21 or more years (=3,57) had higher level of organizational commitment than that of those with a tenure of 1 – 5 years (=3,26). There was observed a significant difference in terms of education level. Teachers with a bachelor's degree (=3,46) had higher mean scores than teachers holding a postgraduate degree (=3,00). It was found out that there was no significant difference between teachers' perceptions in terms of school size. As a result, it was revealed that there was a significant difference in terms of gender, regarding teachers' level of organizational citizenship. Male teachers (=3,90) had higher level of OCB when compared to female techers (=3,73). There was a significant difference in terms of their tenure. Teachers with a tenure of 6 – 10 years (=3,99) had higher level of organizational citizenship than that of those with a tenure of 1 – 5 years (=3,26). There was observed a significant difference in terms of education level. Teachers with a bachelor's degree (=3,68) had higher mean scores than teachers holding a postgraduate degree (=3,58) It was additionally found out that there was no significant difference between teachers' perceptions in terms of school size. As a result of the SEM analysis, it was found that secondary school teachers' perceptions of organizational policy significantly predicted in their organizational commitment and organizational citizenship behaviors in the negative direction, organizational commitment significantly predicted organizational citizenship behaviors in positive direction and organizational commitment partially mediated between organizational policy perception and organizational citizenship behavior. It was additionally determined that teachers' perceptions of organizational policy and organizational commitment explained about 59% of the variance in organizational citizenship behaviors. Within the scope of these results, it can be said that high level of organizational policy perceptions adversely affect organizational commitment and organizational citizenship behaviors, and school principals should take necessary measures and follow unbiased applications to reduce the level of perceptions of organizational policy.