Salvia marashica bitkisinin biyoaktif bileşiklerinin belirlenmesi

Abstract

Salvia türleri terpenik bileşikler açısından zengin olan Lamiacae familyasına aittirler. Dünyada 900'ü aşkın, Türkiye'de ise 100'ü aşkın Salvia türü doğal olarak yetişmektedir. Bu 100 türün 53'ü endemiktir. Salvia türlerinin kimyasal yapısı yurt içi ve yurt dışında birçok araştırmacı tarafından incelenmektedir. Salvia türleri terpenoitler ve steroitlerin yanı sıra, flavonoitler ve diğer fenolik bileşikler gibi sekonder metabolitlerce de zengindirler. Özellikle taşıdıkları di- ve triterpenlerden dolayı antienflamatuar, antiviral, hepatotoksik, sitotoksik-antitümör aktiviteleri olduğu gösterilmiştir. Bunun yanında taşıdıkları flavonların antioksidan ve antimikrobiyal etkilerinin olduğu da bilinmektedir. Bu yüksek lisans tez çalışmasında, Salvia marashica İlçim, Celep & Doğan, bitkisinin toprak üstü kısımlarının diklrometan ile aseton ve metanol ekstreleri hazırlandı. Bu ekstrelerin toplam fenolik miktarları pirokatekole ve toplam flavonoit miktarları kersetine eşdeğer olarak tayin edildi ve antioksidan aktiviteleri lipid peroksidasyonu inhibisyonu (β-karoten renk açılımı) ve DPPH serbest radikal giderim aktivitesi, ABTS katyon radikali giderimi ve CUPRAC yöntemleriyle incelenmiştir. Antikolinesteraz aktivitesi ise spektrofotometrik bir yöntemi olan Ellman metodu kullanılarak asetilkolinesteraz (AChE) ve bütirilkolinesteraz (BuChE) enzimlerine karşı invitro olarak belirlendi. Her iki Salvia marashica ekstresinin başlıca sekonder rmetabolitlerini oluşturan di- ve triterpenoitler, flavonoitler ve steroit yapıdaki bileşikler izole edilerek saflaştırıldı, saf bileşiklerin yapıları çeşitli spektroskopik (başlıca NMR, MS ve UV) yöntemlerle tayin edildi. Sonuçta Salvia marashica bitkisinin diklorometan+aseton ve metanol ekstrelerinden farklı 10 madde elde edildi. Bu bileşiklerden triterpen yapısında olanların lupeol, lupeol-3-asetat, lup-12,20(29)-dien, lup-20(29)-en, oleanolik asit, ursolik asit ve α-amyril-tetracosanoate, steroid yapıda olanın ise β-sitosterol olduğu belirlendi. Diterpen olarak ise iki abietane diterpen, 3β-hidroksiabieta-8,11,13-trien ve 3β-hidroksi,18-asetoksimetilen-abieta-8,11,13-trien doğadan ilk kez elde edilmiştir.

Salvia species belong to Lamiaceae (= Labiatae) family plants which are rich in terpenoids. Over 900 Salvia species grown throughout the world while there are 100 Salvia species in Turkey, 53 out of them being endemic to Turkey. Chemical profile of Salvia species have been studying by some of researchers from both Turkey and abroad.Secondary metabolites of Salvia species consist of terpenoids and steroids, flavonoids and other phenolics. They exhibit anti-inflammatory, antiviral, hepatotoxic, cytotoxic-antitumor activities due to the diterpenic and triterpenic constituents. It is also known that Salvia flavonoids to have antioxidant and antimicrobial effects. In this master thesis study, acetone and methanol extracts of the aerial parts of Salvia marashica plant were prepared. The total phenolic amounts of these extracts were determined as pyrocatechol and total flavonoids equivalent to quercetin. Antioxidant activities were determined by the inhibition of lipid peroxidation (β-carotene color expression), DPPH free radical scavenging activity, ABTS cation radicals scavenging activity and CUPRAC methods, anticholinesterase activity by the Ellman method using aceylcholinesterase (AChE) and butyrylcholinesterase (BuChE) enzymes.The triterpenoids and steroids constitute the major secondary metabolites of the Salvia marashica extracts which were isolated and purified and structures of the pure compounds were determined by various spectroscopic methods (mainly NMR, MS and UV) and totally 10 terpenoids were obtained from both dichloromethane+acetone and methanol extracts of Salvia marashica plant.Six of them were triterpenoids, elucidated as lupeol, lupeol-3-acetate, lup-12,20(29)-diene, lup-20(29)-ene, amyril-tetracosanoate, oleanolic acid and ursolic acid besides a steroid β-sitosterol. As 2 abietane diterpene, 3β-hydroxyabieta-8,11,13-triene and 3β-hydroxy,18-acetoxymethylene-abieta-8,11,13-triene were obtained for the first time from nature.