Okul öncesi eğitimde çocukların yaratıcı hayal gücü gelişimini etkileyen faktörler

Abstract

Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönem çocuklarının yaratıcı hayal gücü gelişimine ilişkin uygulamalardaki mevcut durumu belirlemek, yaratıcı hayal gücü ile ilgili eğitim uygulamalarında yaşanan sorunları belirlemek, bu sorunları çözmeye yönelik eylemler planlamak, bu planları uygulamak, değerlendirmek ve de en etkili uygulamayı belirlemektir. Eylem araştırması deseninde düzenlenen çalışma 2017-2018 Eğitim Öğretim yılı ikinci döneminde Bursa ili Kestel ilçesinden seçilen bir anasınıfında gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu yedisi kız, beşi erkek olmak üzere 12 okul öncesi eğitim öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrencilerden biri beş yaşında, diğerleri altı yaşındadır. Uygulamaya Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Öğretim Programı kapsamındaki günlük planlarla başlanmış, öğrencilerin mevcut yaratıcı hayal gücü düzeyleri tespit edilmiş, yaratıcı hayal gücü puanlarından elde edilen bulgular ise eylem araştırmasının temel problemini ortaya çıkarmıştır. Ardından öğretmenin, yaratıcı hayal gücü gelişiminde etkili olacağı düşünülen faktörlere yönelik etkinlikler planlaması ile eylem araştırması süreci başlamıştır. Planların uygulanmaya başlanmasıyla ise eylem araştırmasında planlama-uygulama-değerlendirme-yansıtma döngüleri işe koşulmuştur. Her döngüden sonra çocuklara `Yaratıcı Hayal Gücü Testi` uygulanmış, gözlem, görüşme, dokümanlar gibi nitel veri toplama tekniklerinden yararlanılmış, ardından süreç değerlendirilmiş, uygulamada yaşanan sorunlar tespit edilmiş ve bunlara yönelik çözüm önerileri sunulmuştur. Bu öneriler ise bir sonraki eylem planının uygulamasını oluşturmuştur. Çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı Öğretim planları, gezi etkinlik planları, motivasyon içerikli etkinlikler, yaratıcı sorular ağırlıklı etkinlikler ve hayal gücü etkinliklerinin uygulandığı 5 döngü gerçekleştirilmiştir. Okul öncesi dönem öğrencilerinin yaratıcı hayal gücü gelişimini destekleyecek bu uygulamaların ardından uygulamalardan en etkili olanları değerlendirilerek çalışma sonlandırılmıştır. Araştırma sonucunda, yaratıcı hayal gücü destekleyici uygulamalar için Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Öğretim Planına uygun günlük planların uygulandığı mevcut durumda, çocukların canlılık puanlarının yüksek ancak orijinallik ve dönüştürülebilirlik puanlarının düşük olduğu görülmüştür. Gezi etkinlikleri döngüsü sonucunda ilk haftaya oranla çocukların canlılık ve dönüştürebilirlik puanlarında kısmi düzeyde ilerlemeler kaydedilmiştir. Devam eden süreçte motivasyon desteğiyle yaratıcı hayal gücünün orijinallik boyutunda; yaratıcı soruları sürece dahil ederek dönüştürülebilirlik boyutunda; hayal gücü eğitimiyle hem orijinallik hem dönüştürülebilirlik boyutunda artış sağlanabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır.

The aim of this research was to investigate the current state of preschool children in the applications related to the development of creative imagery abilities, to identify the problems in the educational applications of creative imagery abilities, to plan the actions to take in order to solve these problems, to implement and evaluate these plans and find out the most effective application. This study, which was based on the action research design, was conducted on a single preschool class in Kestel district of Bursa province in 2017-2018 academic year. The study group consisted of 12 pre-school students, seven of whom were girls and five were boys. One of the students was five years old and all others were six. The application was started with daily plans within the scope of the Preschool Education Program of the Ministry of National Education, the current creative imagery ability levels of the students were identified, and the findings obtained from the creative imagery ability scores revealed the main problem of this action research. Then, the action research process was started upon the planning of the activities for the factors thought by the teacher to be effective in the development of creative imagery abilities. With the implementation of the plans, the planning-implementation-evaluation-reflection cycles of the action research were administered. `Creative Imagery Ability Test` was applied to children after each cycle, qualitative data collection techniques such as observation, interview and documents were used, and then the process was evaluated, problems encountered in practice were identified and respective solution recommendations were offered. These recommendations constituted the implementation of the next action plan. In the study, 5 cycles were applied in which the Ministry of National Education teaching plans, trip event plans, motivational activities, creative-question based activities and imagination activities were implemented. Following these practices to support preschool students' development of creative imagery abilities, the most promising applications were identified and the study was concluded. Research results showed that in the situations where the daily plans that comply with the Ministry of National Education Preschool Teaching Plan were implemented, children's agility scores were high, but originality and transforming ability scores were low. Partial improvements in comparison to the first week were noted in the agility and transforming ability scores of the children after the trip activities cycle. It was concluded that in the ongoing process, improvements could be achieved in the originality dimension of creative imagery ability through motivational support, in the transforming ability dimension by including the creative questions in the process, and in both originality and transforming ability dimensions through imagination education.