Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyetin farklı değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

Okul eğitiminin en önemli araçları arasında gösterilen öğrenci ders kitaplarının,kişilerin çok sayıda toplumsal rollerinin yanında cinsiyet rollerini de elde etmelerinde önemlibir yere sahip olduğu inkâr edilemez bir gerçektir. Gelecek adına toplumsal cinsiyet ayrımınınortadan kaldırılmasının en kolay yolu ön yargısız veya çok az ön yargısı olan küçük yaştakiöğrencilere bu konuda verilecek sağlıklı eğitimle sağlanabilmektedir. Okullarda okutulankitapların toplumsal cinsiyet ayrımı içermemesi bunun başarılmasında önemli bir katkısunmaktadır.Bu çalışmada; ortaokullarda Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulununizniyle okutulan 2017-2018 eğitim öğretim yılında kullanılan 5., 6., 7. ve 8. sınıf Türkçe derskitaplarının, Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının ve Türkçe öğretmen kılavuzlarının içeriğininve görsellerinin toplumsal cinsiyet yönüyle araştırılmıştır.Çalışmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulunun izniyleortaokullarda okutulan Türkçe ders kitaplarının, Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının veTürkçe öğretmen kılavuz kitaplarının içeriğinin ve görsellerinin toplumsal cinsiyetgöstergeleri açısından incelenmesidir.Çalışmada tarama modeli esas alınmış ve bu kapsamda literatür incelemesiyapılmış;2017/2018 eğitim-öğretim yılı ortaokul Türkçe ders kitaplarının taranmasıgerçekleştirilmiştir. Tarama sonucunda bahsi geçen kaynaklardan sağlanan veriler betimselanaliz yöntemi ile ele alınmıştır. Çalışmanın veri analiz kısmı betimsel analiz yöntemi ileyapılmış, kitaplarda bulunan görseller ve metinler toplumsal cinsiyet açısındandeğerlendirilmiştir.Bu çalışma süresince elde edilen bulgulara göre, ders kitaplarının `toplumsalcinsiyet`in öğrencilere, dolayısıyla topluma sunuluşu açısından oldukça önem arz ettiğigörülmüştür. Araştırmanın sonucunda, toplumsal cinsiyet kavramı açısından ele aldığımız2017- 2018 eğitim-öğretim yılı ortaokul Türkçe ders kitaplarının içeriklerinin, toplumsalcinsiyet rollerinin sunuluşu ve cinsiyet söylemlerinin kullanılış şekli açısından genel anlamdaduyarlı bir şekilde hazırlandığı fakat bu duyarlılık düzeyinin yeterli olmadığı sonucunaulaşılmıştır. Zira bazı örneklerde kitapların içeriklerindeki bazı söylemler ve görsellertoplumsal cinsiyet rollerinin sunuluşu açısından uygun görülmemiştir. İncelenen kitaplarıngörsel ve metin kısımlarında daha çok erkek cinsiyetinin yer aldığı ve görünür olduğu,cinsiyete göre karakterlerin ise toplumsal cinsiyet kalıpyargılarına benzer şekilde olduğutespit edilmiştir. Bu tip problemlerin önüne geçmek adına ders kitaplarının hazırlıkaşamasında çok titiz davranılmalı; ders kitaplarını oluşturan komisyonlarda bu türhassasiyetlere sahip üniversitede kadın araştırmalarında çalışan hocalar görev almalıdır.Bununla birlikte daha önceki yıllarda basımı yapılan kitaplarda yer aldığı tespit edilencinsiyetçi ayrım olan metinler ve görseller bu kitaplardan çıkarılmalıdır.Anahtar Kelimeler: Ders kitabı, kalıpyargı, toplumsal cinsiyet.

It is indisputable that student textbooks, one of the most important tools of schooleducation, have an important place in gender roles as well as in many social roles. The easiestway to remove gender discrimination in the name of the future is through a healthy educationthat will be given to young students with little or no prejudice. The absence of genderdiscrimination in books that are taught in schools is an important contribution to theachievement of this.In this study; the content and visuals of the 5th, 6th, 7th and 8th grade Turkishtextbooks, Turkish student workbooks and Turkish teacher manuals have been used in the2017-2018 education year, which have been taught by the permission of the Ministry ofNational Education Board.The aim of this study is to examine the content and visuals of Turkish textbooks,Turkish student workbooks and Turkish teacher's guide books, which are taught in secondaryschools with the permission of Ministry of National Education Board of Education, in termsof gender indicators.The study was based on the survey model and the literature review was conducted,then 2017/2018 educational year secondary school Turkish textbooks were scanned. The dataobtained from the sources were analyzed by content analysis (content analysis) method. Thedata analysis part of the study was made by content analysis method, and the visuals and textsin the books were evaluated in terms of gender. According to the findings of our study, it was seen that textbooks were very importantfor the presentation of gender to students and thus to the society. As a result of our research, itwas concluded that the contents of the Turkish textbooks of secondary school 2017- 2018academic year are prepared in a sensitive manner in terms of the presentation of gender rolesand the use of gender discourses but this sensitivity level is not sufficient. In some cases,some discourses and visuals in the contents of the books were not considered suitable for thepresentation of gender roles. In the visual and text parts of the books examined, it was foundthat the male gender was more visible, while the characters according to gender were similarto gender stereotypes. In order to avoid such problems, we should be very careful in thepreparation of the textbooks; In the commissions forming the textbooks, the teachers workingin women's researches should be employed at the university with such sensitivities. However,the texts and visuals which are sexist distinctions that are found in the books published inprevious years should be removed from these books.Keywords: Textbook, gender, stereotyping.