Ergenlerin algıladıkları ebeveyn psikolojik kontrolü, erken dönem uyumsuz şemalar ve uyum sorunları ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Ailelerin geçirdiği en önemli evrelerden biri çocuklarının ergenlik dönemidir. Ergenlikdönemi aileler için olduğu kadar ergenler içinde zorlu bir dönem olmakta ve ergenler budönemde fazlaca uyum sorunları yaşamaktadır. Ergen bireyin özerklik çabasına karşınebeveynlerin kontrol çabasının bulunduğu bu dönemde ebeveynlerin uyguladığı kontrololdukça önemlidir. Bu çalışmada ebeveynlerin uyguladıkları psikolojik kontrol, gelişiminerken dönemlerinde başlayan, çocukluk ya da ergenlik döneminde gelişim gösteren, yaşamdoyumu ve uyumunu etkileyen bilişsel örüntüler olarak tanımlanan 'erken dönem uyumsuzşemalar ve ergenlerin uyum sorunları arasındaki ilişki incelenmiştir.Çalışmanın amacı, aileden algılanan psikolojik kontrol ve erken dönem uyumsuzşemaların, ergenlerin uyum sorunlarını anlamlı bir biçimde yordayıp yordamadığınınincelenmesidir. Araştırmada, ayrıca ebeveyn psikolojik kontrolünün, erken dönem uyumsuzşemalarının ve uyum sorunlarının bazı değişkenlerle (ergen cinsiyeti, ebeveyn eğitim düzeyi,ebeveyn cinsiyeti) ilişkilerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Türkiyede yaşayan tüm ergenler oluştururken hedef örneklemi ise Çanakkale ili merkez ilçede liseeğitimini sürdüren 9 ve 10. sınıfta okuyan ergenler oluşturmaktadır. Örneklem gurubu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında M.E.B bağlı Çanakkale ili merkez ilçelerdeki liselerde eğitiminisürdüren ergenlerden oluşmuştur ve örneklem sayısı 462'dir. Araştırmada ergenlere KişiselBilgi Formu, Psikolojik Kontrol Ölçeği, 10-16 Yaş Çocuk ve Ergenler için Erken DönemUyumsuz Şema Ölçekler Takımı (ÇEŞÖT) ve Reynolds Ergenler İçin Uyum TaramaEnvanteri (REUTE) uygulanmıştır.Araştırmadan elde edilen veriler Spss 20.0 paket programıyla analiz edilmiş, cinsiyetivve diğer değişkenler açısından farklılaşmalar için t Testi ve One-way Anova, ebeveynpsikolojik kontrolü, erken dönem uyumsuz şemalar ve uyum sorunları değişkenlerininilişkilerinin analizi için Pearson Korelasyon analizi ve uyum sorunlarını yordayandeğişkenlerin belirlenebilmesi için Hiyerarşik Regresyon Analizi uygulanmıştır. Araştırmadanelde edilen sonuçlar incelendiğinde, kızların erkeklere göre uyum sorunlarının daha yüksekolduğu ve algılanan psikolojik kontrolün ergenlerin cinsiyetine göre farklılık göstermediğibulunmuştur. Erken dönem uyumsuz şemalar ile cinsiyet arasındaki ilişkide ise kopukluk vereddedilmişlik, zedelenmiş özerklik ve performans ile aşırı tetikte olma baskılama/ ketlemeşema alanlarında kızların lehine sonuçlar elde edilmiştir. Anne baba eğitim düzeylerininpsikolojik kontrol üzerinde anlamlı farklılık göstermediği görülmüştür. Annelerin eğitimdüzeyleri yükseldikçe ergenlerin uyum sorunları puanlarının arttığı, babaların eğitimdüzeyinin ise ergenlerde yalnızca olumlu benlik sorununda farklılaştığı görülmüştür.Şemalarda ise ebeveyn eğitim düzeyiyle anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ebeveynleriboşanmış olan ya da ayrı yaşayan ergenlerin uyum sorunlarının evlilere göre daha yüksekolduğu görülmüştür. Psikolojik kontrol ve erken dönem uyumsuz şemaların birlikte uyumsorunlarının yordanmasında etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

One of the most important stage in families is the adolesence period of their children.During this period, adolescents experience adjustment problems. Adolescents wants to beautonomic. Parents use different control types to bring under the control adolescents. Thepurpose of this study was to investigate the relationships between psychological controlapplied by parents, early maladaptive schemas and adolescents adjustment problems. For thispurpose, 462 adolescents between the ages 13-16 selected in the current study. PsychologicalControl Scale, Early Maladaptive Schema Questionnaires Set for Children and Adolescentsbetween the ages of 10-16, Reynolds Adaptive Survey Scale for Adolescents and ademographic information form were used to collect data. Independent samples t-test,hierarchical regression analysis and one-way anova tests were used to analyze the data.Results indicated that, paternal psychological control, disconnection and rejection schema,impaired limits schema, other- directedness schema and overvigilance and inhibition schemawerefound as predicters of adjustment problems.