Afet risk azaltımı eğitimi ve yönetimi açısından ilkokul ve ortaokul öğretim programlarının değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma, afet risk azaltımı eğitimi ve yönetimi açısından Türkiye'de Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından ilkokul ve ortaokul düzeyinde okutulan Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler öğretim programlarının ve ders kitaplarının değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu nedenle araştırmada, model olarak `tarama modeli` ve yöntem olarak `doküman incelemesi` yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya ilişkin tanımlayıcı verileri, var olduğu gibi gözlemleyip toplamak veya aradaki farklılıkları ortaya koymak amacıyla, bu desen seçilmiştir. Araştırmada veriler, MEB'in ilkokul ve ortaokul düzeyinde okuttuğu Hayat Bilgisi (1. Sınıf, 2.Sınıf, 3.Sınıf, 4. Sınıf), Fen Bilimleri (3.Sınıf, 4. Sınıf., 5. Sınıf, 6. Sınıf, 7.Sınıf, 8. Sınıf) ve Sosyal Bilgiler (4. Sınıf, 5. Sınıf, 6. Sınıf, 7.Sınıf) öğretim programları ve ders kitapları yoluyla toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizi, doküman olarak kullanılan öğretim programlarının ve ders kitaplarının değerlendirilmesi için araştırmacı tarafından geliştirilen `Afet Türleri Formu` ve `Afet Risk Azaltımı Kavramları Müfredat Kontrol Formu` kullanılarak yapılmıştır. Araştırma verileri analiz edilirken, afet türlerinin ve afet yönetimi evrelerinin (zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme) öğretim programlarında kazanım şeklinde ve ders kitaplarında konu olarak yer alıp almaması dikkate alınmıştır. Verilerin analizi sonucunda, Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler öğretim programlarından ve ders kitaplarından elde edilen afet türlerine ve afet yönetimi evrelerine ilişkin frekans ve yüzde tabloları oluşturulmuştur.Araştırmanın sonucunda, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından ilkokul ve ortaokul düzeyinde okutulan Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler öğretim programlarında ve ders kitaplarında yer alan 581 öğretim programı kazanımından sadece, 16 tanesi afet ve afet yönetimi konusu ile ilişkilidir. Hayat Bilgisi dersinde 9, Sosyal Bilgiler dersinde 4 ve Fen Bilimleri dersinde 3 tane afet ve afet yönetimi ile ilgili öğretim programı kazanımı vardır. Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri ders kitaplarında afet türü olarak, en çoktan en aza doğru sırasıyla çığ, deprem, hortum, kasırga/fırtına, sel/taşkın, toprak kayması/heyelan, yangın, yıldırım ve volkanik patlama tehlikelerine vurgu yapılmaktadır. Afet konusu, en fazla Sosyal Bilgiler ders kitabında işlenmektedir. Diğer taraftan afet yönetimi evreleri olarak, zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme evrelerinin tümüne Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer verilmektedir. Afetin zarar azaltma evresi, en fazla Fen Bilimleri ve afetin hazırlık evresi en fazla Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer almaktadır. Ek olarak, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında afetlerle ilgili yanlış bilgilendirmelerin olduğu tespit edilmiştir.

daha sonra doldurulacaktırThis study examines the course outlines and textbooks used in the Social Studies, Science and Social Sciences courses taught in primary schools and middle schools run by the Ministry of National Education (MEB) in Turkey, and to make an assessment from the perspective of disaster risk reduction and management. To this end, the study employs a survey model while also making use of document analysis methods, with the aim being to observe and collect descriptive data about the subject and to determine any differences. Data for the study was collected from the course outlines and textbooks of Social Studies (1st Grade, 2nd Grade, 3rd Grade, 4th Grade), Science (3rd Grade, 4th Grade, 5th Grade, 6th Grade, 7th Grade, 8th Grade) and Social Sciences (4th Grade, 5th Grade, 6th Grade, 7th Grade) courses. The data was analyzed using the `Disaster Types Form` and `Curriculum Check Form for Disaster Risk Reduction Concepts` developed by the researcher to assess course outlines and textbooks as documents. The primary focus of the data analysis was to ascertain whether disaster types and stages of disaster management (mitigation, preparedness, response and recovery) were included as learning outcomes within the course outlines and as chapters in textbooks. Following the data analysis, frequency and percentage tables were created to assess the level of inclusion of disaster types and stages of disaster management in the course outlines and textbooks of the Social Studies, Science and Social Sciences courses.Of the 581 learning outcomes included in course outlines and textbooks for the Social Studies, Sciences, and Social Sciences courses taught in primary and middle schools run by the Ministry of National Education (MEB), only 16 were found to be about disasters and disaster management. The Social Studies course featured nine, the Social Sciences courses had four and the Science course contained three learning outcomes related to disasters and disaster management in their syllabi. The disaster types that received the most emphasis in the textbooks for the three courses were, in descending order, avalanches, earthquakes, tornados, hurricanes/storms, floods, landslides, fires, lightning and volcanic eruptions. The textbook that devoted the most time to disasters was the one for the Social Sciences course, while all of the disaster management stages – mitigation, preparedness, response, and recovery – were covered in the Science and Social Sciences textbooks. The mitigation stage received the most emphasis in the Science textbooks, and the preparedness stage received the most emphasis in the Social Studies and Social Sciences textbooks. It was noted that the Science and Social Sciences textbooks contained misleading information about disasters.