Çanakkale kentsel gelişim alanı boyunca Sarıçay`ın ekolojik risk analizi ve coğrafya öğretmeni adaylarının görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Çanakkale kentsel gelişim alanı boyunca Sarıçay'ın ekolojik risk analizi ve coğrafya öğretmeni adaylarının çevre sorunları hakkındaki görüşlerinin tespitidir. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılan araştırmanın evrenini coğrafya öğretmenleri oluştururken; örneklemi ise 2018-2019 eğitim öğretim yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalında eğitim gören 96 coğrafya öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Örneklem seçiminde basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Sarıçay'ın ekolojik riskini tespit etmede kullanılan sediment, su ve ana kaya örnekleri saha çalışmalarında toplanmıştır. Toplanan örneklerin ICP-MS ile gerçekleştirilen çoklu element analizlerinden hareketle literatürde ekolojik risk hesaplamada sıkça kullanılan; Zenginleşme Faktörü (EF), Kontaminasyon Faktörü (CF), Jeoakümülasyon Indeksi (Igeo), Potansiyele Ekolojik Risk İndeksi (PER), Kirlilik Yük İndeksi (PLI) ve Faktör Analizi, Spearman's Korelasyon Analizi ve Kümelenme Analizi gibi istatistik analizler kullanılarak Sarıçay'ın ekolojik riski analizi oluşturulmuştur. Coğrafya öğretmeni adaylarının görüşlerini tespit etmek için geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Ölçekle toplanan verilerin normal dağılım göstermektedir. Verilerin analizinde One Way Anova, Independent Samples T Test, Frequencies Test ve Tukey Test kullanılmıştır. Çanakkale kentsel gelişim alanı boyunca Sarıçay'ın ekolojik risk analizi sonucuda sedimentlerde yüksek derecede toksik olan metal konsantrasyonlarına ulaşılmıştır. Yüksek Cd, Hg, Pb, Cu, V, Cr, Au, Na, K, P, As ve Ni element konsantrasyonları Sarıçay ve çevresi için tehlike arz etmektedir. EF'ye göre Cd için çok yüksek zenginleşme, Cr, Ni, Pb, Au, Ag ve Ba için önemli düzeyde zenginleşme olduğu görülmüştür. CF'ye göre Cd, Cr, Pb, Ni, Au, Ag, Ba, Bi ve Tl için çok yüksek kontaminasyon, Zn, Na, Mg, K ve As için yüksek kontaminasyon görülmüştür. Igeo değerlerine bakıldığında Cd için çok kirlenme/aşırı kirlenme, Pb ve Ni için çok kirlenme durumu söz konusudur. Ayrıca PLI değeri 26 istasyonun tamamınında kirlenme olduğunu gösterir. PER değerine göre; Cd için çok yüksek potansiyel ekolojik risk, Ni ve Pb için orta düzeyli ekolojik risk mevcuttur. İstatistik analizler sonucunda mevcut kirlenmenin kentsel ve endüstiriyel atıklar, tarımsal gübre ve ilaç kullanımı, fosil yakıt kullanımı, madencilik ve atmosferik dolaşımdan kaynaklandığı düşünülmektedir.Coğrafya öğretmeni adaylarının görüşlerine ilişkin sonuçlar incelendiğinde; cinsiyet, akademik başarı ortalaması, çevre ile ilgili herhangi bir platforma üye olma durumu değişkenleri ile coğrafya öğretmen adaylarının görüşleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak sınıf düzeyi ve çevre dersi alma durumu değişkenlerine göre coğrafya öğretmeni adaylarının görüşleri arasında anlamlı farklılaşma vardır.

The aim of this research is to analyze the Sariçay ecological risk along the Canakkale city development area and determine the views of geography teacher candidates. In this study, which used the survey model from the quantitative research method, the views of 96 geography teacher candidates studying at the Department of Turkish and Social Sciences Education at Faculuty of Education in Çanakkale Onsekiz Mart University in 2018-2019 academic year were analyzed. Simple random sampling method was used for sample selection. Sediment, water and main rock samples used to determine the ecological risk of Sarıçay were collected in field works. Based on the multiple-element analysis with using ICP-MS of the collected samples, in the literature frequently used methods like Enrichment Factor (EF), Contamination Factor (CF), Geoaccumulation Index (Igeo), Potential Ecological Risk Index (PER), Pollution Load Index (PLI) and statistical analysis like Principal Component Analysis, Spearman's Correlation Analysis and Cluster Analysis for calculating the ecological risk analyses were used. The survey developed to determine the views of geography teacher candidates was used. The data collected with the survey show parametric distribution. One Way Anova, Independent Samples T Test, Frequencies Test and Tukey Test were used to analyze the data. The results of ecological risk analysis of Sarıçay throughout the Çanakkale urban development area indicates the presence of highly toxic metal concentrations in sediments. The high concentrations of Cd, Hg, Pb, Cu, V, Cr, Au, Na, K, P, As and Ni elements are dangerous for Saricay. According to EF, there is very high enrichment for Cd, significant enrcihment for Cr, Ni, Pb, Au, Ag and Ba. According to CF, there is very high contamination for Cd, Cr, Pb, Ni, Au, Ag, Ba, Bi and Tl, high contamination for Zn, Na, Mg, K and As. According to Igeo, there is very pollution/excessive pollution for Cd, very pollution for Pb and Ni. In addition, PLI values Show that all 26 stations are contaminated. According to PER values, there is a very high potential ecological risk for Cd and a moderate ecological risk for Ni and Pb. As a result of statistical analysis, it is thought that the current pollution is caused by urban and industrial wastes, agricultural fertilizer and pesticide-insecticide use, fossil fuel use, mining and atmospheric circulation.The results regarding the views of geography teacher candidates; ıt shows that there is no significant difference between the views of geography teacher candidates according to gender, academic achievement score, the status of being a member of any environment-related platform. However, there is a significant difference between the views of geography teacher candidates according to both the class level and whether their status of the take environmental courses or not.