Türkiye`de devlet borçlanmasında bazı makroekonomik göstergelerin etkileri: 2002-2017 dönemi için dinamik bir analiz

Abstract

Devlet borçlanması gerek bütçe açıkları nedeniyle gerekse bir maliye politikası aracı olarak ekonominin içinde bulunduğu konjonktüre uygun olarak kullanılabilmektedir. Literatürde kamu borçlanması alanında çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalarda büyük ölçüde, toplam borç stoku ve büyüme veya iç ve dış borçlanma ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler ayrı ayrı incelenmiştir. Bu çalışmada ise, literatüre katkı sağlamak amacıyla, devlet borçlanmasının sadece toplam stok değeri için değil aynı zamanda iç ve dış borç stoku değerleri de bağımlı değişken olarak üç ayrı modelde incelenmiştir. Uygulama dönemi, 2002-2017 yıllarını kapsamaktadır. Uygulama yöntemi olarak ARDL ve ECM analizleri kullanılmıştır. Uygulama aşamasında; toplam kamu borçlanması stok değeri, toplam kamu iç borç stok değeri, toplam kamu dış borç stok değeri bağımlı değişken olarak kullanılmış ve her biri üzerinde cari denge, bütçe dengesi, sabit sermaye yatırım harcamaları, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı faiz oranının kısa ve uzun dönem etkileri analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, uzun dönemde kamu borçlanmasının özellikle cari açık artışına bağlı olarak gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Türk Lirasının değerlenmesi de kamu borçlanması üzerinde arttırıcı etki yaratmaktadır. Bunun nedeni olarak net ihracatın azalması ve bu azalmanın kamu borçlanmasını arttırıcı etkide bulunması olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın uygulama dönemi olan 2002-2017 döneminde denk bütçe politikasının yürütülmüş olması kamu borçlarını azaltıcı etkide bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, bütçe dengesi ile kamu borçlanması arasındaki pozitif yönlü ilişkiden anlaşılmaktadır. Sabit sermaye yatırımları ile iç borç stoku arasında ise pozitif yönlü ilişki belirlenmiştir. Yani sabit sermaye yatırımlarının artması, iç borçlanmayı artırmaktadır. İstihdam oranındaki artış dış borçlanma üzerinde etkili olmaktadır. Yurtiçi faiz oranı ile iç borç stoku arasında, yurtdışı faiz oranı ile ise dış borç stoku arasında negatif yönlü bir ilişki belirlenmiştir. Bu durum yurtiçi ve yurtdışı faiz oranlarının kamu borçlanması üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, her üç model için Hata Düzeltme Mekanizmasının işlediği sonucuna ulaşılmıştır.

Due to the budget deficits and as a financial policy instrument, public debt can be used in accordance with the conjuncture of the economy. There are many studies in the literature in the field of public debt. In these studies, the relationship between total debt stock and growth or internal and external borrowing and economic growth has been examined separately. In this study, as a contribution to the literatüre, not only the total stock value of the government debt but also the domestic and foreign debt stock values were examined as dependent variables in three different models. The implementation period is 2002-2017. ARDL and ECM analyzes were used as the method of application. In the application phase; total public debt stock value, total public internal debt stock value and total public external debt stock value were used as dependent variables and the short and long term effects of current balance, budget balance, fixed capital investment, employment, domestic and foreign interest rates on each. According to the analysis results, public debt in the long run is mainly due to the increase in the current account deficit. The appreciation of the Turkish Lira also has an increasing effect on public debt. As a result, the execution of the equivalent budget policy during the implementation part of the work had a decreasing effect on public debt. This result is understood according to positive relationship between budget balance and public debt. There is a positive relationship between fixed capital investments and domestic debt stock. In other words, the increase of fixed capital investments increases domestic debt. The increase in the employment rate has an impact on external debt. There is a negative relationship between the domestic interest rate and the domestic debt stock, and the foreign interest rate and the external debt stock. This situation presents that domestic and foreign interest rates are effect on public debt. Also the Error Correction Mechanism for all three models has been achieved.