Yaşlılara yönelik tutumların açıklanmasında özgecilik ve kişilik özelliklerinin rolü: Karşılaştırmalı bir çalışma

Abstract

Nüfus içerisindeki oranı her geçen gün artan yaşlı bireylere hizmet sunan kurum ve kuruluşlarda görev yapan personelin onlara yönelik tutumları, yaşlı bireylere sunulacak hizmetin kalitesi üzerinde belirleyici bir etkiye sahiptir. Bu durum yaşlılara yönelik tutum ile ilişkili olan değişkenlerin belirlenmesi ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Değişkenlerin tespit edilmesi hizmet kalitesinin artmasına imkân vermekle birlikte yaşlı bireylerin yaşam memnuniyetlerinin de yükselmesini sağlayacaktır. Bu çalışmada özgecilik ve beş faktör kişilik özelliklerinin, yaşlı bireylerle ilgili işlerde çalışma potansiyeli olan öğrencilerin yaşlılara yönelik tutumlarını (YYT) açıklamadaki rolü incelenmektedir. Bununla beraber öğrencilerin aile türleri ve en uzun süre yaşadıkları coğrafi bölgenin etkileşimi, cinsiyetleri, sınıf düzeyleri, aile aylık gelirleri, en uzun süre yaşadıkları yerleşim birimi, 65 yaş ve üzeri bireylerle yaşama durumları, yaşlılığa ilişkin bilgi seviyeleri ve bölümleri ile yaşlılara yönelik tutum arasındaki ilişkinin düzeyi belirlenmeye çalışılmaktadır. Çalışma nicel araştırma yaklaşımı içerisindeki ilişkisel tarama ve nedensel karşılaştırmalı araştırma yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemi Bayburt Üniversitesi'nin psikolojik danışmanlık ve rehberlik (PDR) ile yaşlı bakım, Karadeniz Teknik Üniversitesi'nin ise PDR ve hemşirelik programında öğrenim gören 1419 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Çalışmanın verileri araştırmacı tarafından hazırlanan Bilgi Formu, Yaşlılara Yönelik Tutum Ölçeği, On-Maddeli Kişilik Ölçeği ve Özgecilik Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, çok değişkenli regresyon, Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı, iki yönlü ANOVA, t-testi ve tek yönlü ANOVA analizi teknikleri kullanılmıştır.Çalışmanın sonucunda özgecilik, kişilik özellikleri, yaş ve mezuniyet sonrası yaşlılarla ilgili işlerde çalışma değişkenlerinin PDR, Hemşirelik ve yaşlı bakım programı öğrencilerinin YYT puanlarını farklı düzeyde açıkladığı görülmüştür. Bununla beraber aile türü ile en uzun süre yaşanılan coğrafi bölgenin etkileşimi, cinsiyet, huzurevi/yaşlı bakım merkezlerini ziyaret sıklıklarına ve yaşlılık dönemine ilişkin algılanan bilgi seviyelerine göre öğrencilerin YYT puanlarında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Sınıf düzeylerine göre ise hemşirelik bölümü öğrencilerinde anlamlı düzeyde farklılık bulunurken PDR ve yaşlı bakım programı öğrencilerinde ise anlamlı farklılığın olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin en uzun süre yaşadıkları yerleşim birimi, anne-babalarının eğitim düzeyi, ailelerinin aylık geliri ile 65 yaş ve üzeri bireylerle yaşama durumuna göre ise anlamlı farklılığın bulunmadığı belirlenmiştir.

The attitudes of the personnel working in the institutions and organizations providing services to the elderly individuals, who are increasing day by day in the population, have a decisive effect on the quality of the service to be offered to the elderly individuals. This situation necessitates the determination of the variables that have an effect on the attitude towards the elderly. Determining the related variables will increase the service quality and will increase the life satisfaction of the elderly individuals. The aim of study is explaning the role of altruism and five-factor personality traits in explaining the attitudes to elderly of students who have the potential to work with the elderly. In addition, it is tried to determine the level of relationship between some variables (the family types and the interaction of the geographic region where they live for the longest period, their gender, class levels, family monthly income, the place where they live for the longest time, living with individuals 65 years and older, the level of knowledge about the elderly, departments) with attitude towards the elderly. The study was conducted using correlational screening and causal comparative research methods in the quantitative research approach. The sample of the study consists of 1419 university students studying psychological counseling and guidance, elderly care and nursing program of Bayburt and Karadeniz Technical University. The data of the study were collected by using the personal information form prepared by the researcher, the Attitude Toward the Elderly Scale, the Ten-item Personality Scale and the Altruism Scale. In the analysis of the data, descriptive statistics, multivariate regression, Pearson moment product correlation coefficient, two-way ANOVA, t-test and one-way ANOVA techniques were used. As a result of the study, it was observed that the variables of altruism, personality traits, age and the want to work with the elderly after graduation explain at different levels the attitude of the PDR, Nursing and elderly care program students towards the elderly. In addition to this, a significant difference was found in the attitudes of students towards the elderly according to the interaction between the family type and the geographic region, the level of knowledge of students perceived about aging and the frequency of visiting the nursing home/elderly care centers. According to the grade levels, despite there is a significant difference in nursing students, there wasn't significant difference in psychological counseling and guidance and elderly care program students. It was determined that there was no significant difference between the students' living place, their parents' education level, their families' monthly income and their age of 65 years and above.