Ortaokul öğrencilerine yönelik elektronik görsel sözlük geliştirme: Tasarım tabanlı bir araştırma (5.sınıf örneği)

Abstract

Araştırmanın amacı, ortaokul 5. sınıf öğrencilerine yönelik elektronik görsel sözlük tasarımının geliştirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda, Türkçe ders kitabından seçilen sözcükleri içeren bir görsel sözlüğün tasarlanması, öğrenci ve öğretmen görüşleri doğrultusunda geliştirilmesi ve sözcük öğretimi başarısına etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada, sözlük tasarımı için 5. sınıf Türkçe dersi Dünya ve Çevre ile Okuma Kültürü temalarındaki metinlerin söz varlığı temele alınmıştır. Ayrıca sözlük tasarımında isimler arasındaki gerçek anlam, eş anlam, zıt anlam, eş seslilik, mecaz anlam, terim anlam şeklindeki anlam ilişkileri açısından bir sınırlılık söz konusudur.Araştırmada, genellikle bir ürün, hizmet ya da sistemin geliştirilmesi için kullanılan ve ilke, kuram ya da eğitim uygulaması şeklinde ürün ortaya koymaya fırsat tanıyan tasarım tabanlı araştırma yöntemi temel alınmıştır. Tasarım tabanlı araştırma sürecinin yanında sözcük öğrenme başarısı ve kullanıcı görüşlerinin tespiti için araştırmada karışık (çoklu) metoda da başvurulmuştur. Araştırma, Giresun il merkezindeki Aksu Şehit Hakan Gemici Ortaokulu 5. sınıflarında gerçekleştirilmiştir. 5. sınıf şubelerinden ikisi deney (n=69) diğer iki şube ise kontrol grubu (n=75) olarak hem tasarım hem de iyileştirilmiş sözlük uygulamasında rastgele (random) belirlenmiştir. Bu yönüyle araştırma klasik deneysel desendedir. Elektronik Görsel Sözlük uygulaması için önce sözlük tasarımı 2016-2017 eğitim-öğretim yılında araştırma grubu üzerinde uygulanmış, iyileştirilmiş sözlük ise aynı ortaokulun 5. sınıflarında 2017-2018 eğitim-öğretim yılında tekrar uygulanmıştır. Araştırmanın birinci evresini oluşturan tasarım (I. Uygulama) aşaması belirtilen koşullarda, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 5. sınıflarda Dünya ve Çevre teması işlenirken (Nisan ve Mayıs ayı içerisinde) 5 haftada gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ikinci evresi olan iyileştirme (II. Uygulama) aşaması ise, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında Okuma Kültürü teması işlenirken (Şubat ve Nisan ayı içerisinde) 6 hafta boyunca sürmüştür. Deney gruplarında sözcük öğretimi çalışmaları Elektronik Görsel Sözlük kullanılarak, kontrol gruplarında ise geleneksel öğretim ile sürdürülmüştür. Her iki grupta (kontrol ve deney) da dersler dersin Türkçe öğretmeni tarafından yürütülmüştür.Araştırmanın verileri, tasarım ve iyileştirme aşamasında belirlenen temalara uygun olarak iki kez toplanmıştır. Bu doğrultuda iki ayrı tema ve uygulama için Sözcükte Anlam Başarı Testi geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Öğrenci ve öğretmenlerin sözlük tasarımına ilişkin görüşleri ise, her iki uygulama sürecinde de aynı şekilde uygulanan görüşme formları ile toplanmıştır. Araştırmada ulaşılan verilerin analizinde, kontrol ve deney gruplarının SABT ön ve son testleri arasındaki ilişki Mann Whitney U testi ile; ön test – son test karşılaştırmaları Wilcoxon Z testi ile analiz edilmiştir. Elektronik Görsel Sözlük ile ilgili görüşme formlarından elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir.Araştırma sonunda, Elektronik Görsel Sözlük tasarımının hem tasarım (taslak) hem de iyileştirilmiş hâlinin sözcükte anlam konusundaki akademik başarı üzerinde geleneksel öğretimine göre daha etkili olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte sözlük tasarımını, 5. sınıf öğrencilerinin ve Türkçe öğretmenlerinin beğendiği ve Türkçe derslerinde kullanılmasını istediği tespit edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar, Elektronik Görsel Sözlük tasarımının bu hâliyle sözcük öğretiminde etkili bir öğretim teknolojisi olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur.

The aim of the study is to develop electronic visual dictionary design for secondary school 5th grade students. For this purpose, a visual dictionary containing the words selected from the Turkish textbook has been designed and developed in accordance with the learner's and teacher's views. In addition, it has been tried to determine the effect of vocabulary on teaching success. In the research, the dictionary design has been prepared according to the vocabulary of the texts in the themes of World and Environment and Reading Culture from the 5th grade Turkish course. Furthermore, in dictionary design there is a limitation of the meaning relations between words in the form of real, peer, opposite, synonyms, metaphor and term.The research has been based on the design based research method which is generally used for developing a product, service or system. Beside the design based research method, mixed method has been used to determine the success of word learning process and user opinins. The study has been carried out on the 5th grade students of Aksu Şehit Hakan Gemici Secondary School in the city center of Giresun. In the implementation process, two of the 5th grade classes were randomly selected as the experiment group (n=69) and the other two as the control group (n=75). In this respect, the research is in classical experimental model. Electronic Visual Dictionary design was first applied to the research group in 2016-2017 academic year. The improved version of the dictionary was re-implemented in the 5th grade of the same secondary school in the 2017-2018 academic year. The design (I. application) phase of the research was carried out within 5 weeks in April and May (2016-2017 academic year). Improvement of the research (II. application) phase lasted for 6 weeks during the 2017-2018 academic year (in February and April) in the context of Reading Culture. In the experimental groups, vocabulary teaching studies were carried out by using Electronic Visual Dictionary and in the control groups by traditional teaching. In both groups(control and experimental groups), the lessons were conducted by the Turkish teacher.The data of the study was collected twice in accordance with the themes determined during the design and improvement phase. In this direction, for two different themes and applications, the Word Meaning Success Test was developed and implemented twice. The views of the dictionary design were collected through interview forms which were applied in the same way in both implementation processes. In the analysis of the data obtained in the study, the relationship between the pre and posttest success of the control and experimental groups was performed by the Mann Whitney U test; pre - test - post - test comparisons were analyzed by Wilcoxon Z test. The data obtained from the interview forms related to the Electronic Visual Dictionary were analyzed by content analysis.As a result of the research, it was determined that Electronic Visual Dictionary design was more effective on academic achievement in meaning than in traditional teaching. However, it was determined that the 5th grade students and Turkish teachers liked the dictionary design and wanted to use them in Turkish lessons. The results showed that the design of the Electronic Visual Dictionary could be used as an effective instructional technology in the teaching of words.