Okuduğunu anlamanın bilişsel-motivasyonel faktörlerle açıklanması ve okuduğunu anlama güçlüklerine yönelik bir müdahale programı

Abstract

Okuma sürecinin nihai hedefi olan okuduğunu anlama, karmaşık yapısı nedeniyle birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu araştırmalarda okuduğunu anlamanın doğası, nasıl gerçekleştiği, anlama sürecinde etkili olan faktörler, okuduğunu anlama güçlükleri, okuduğunu anlamanın geliştirilmesi gibi birçok konu incelenmiştir. Mevcut araştırmada ise alan yazındaki çalışmalardan farklı olarak iki aşamalı bir süreç planlanmıştır. Bu bağlamda araştırmanın ilk aşamasında okuduğunu anlamayı bilişsel ve motivasyonel faktörlerle açıklamak amaçlanmıştır. İlgili alan yazından yola çıkarak bilişsel faktörler olarak kelime bilgisi, ön bilgiler ve okuma stratejilerinin kullanımı; motivasyonel faktörler olarak ise motivasyon ve öz-yeterlik seçilmiştir. Bu süreçte demografik değişkenlerin okuduğunu anlama ile ilişkisi de incelenmiştir. İkinci aşamada ise ilk aşamada ulaşılan bulgular doğrultusunda bir müdahale programı hazırlamak ve bu müdahale programının etkililiği değerlendirmek amaçlanmıştır. Birinci aşamanın araştırma grubunu Yozgat'ta üç farklı ortaokulda öğrenim gören altıncı sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Nicel araştırma yaklaşımının benimsendiği bu aşamada, korelasyonel ve nedensel karşılaştırma yöntemleri kullanılmıştır. Veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu, Okuduğunu Anlama Başarı Testi (I-II), Kelime Bilgisi Testi, Ön Bilgiler Testi ve Okuma Öz-Yeterliği Ölçeği; alanyazında mevcut olan Okuma Motivasyonu ve Okumaya Adanmışlık Ölçeği (Yıldız ve Aktaş, 2015) ile Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Envanteri (Öztürk, 2012) kullanılmıştır. Veriler Microsoft Excel ofis yazılımı, SPSS 17.0 ve AMOS 22.0 istatistik paket programları kullanılarak analiz edilmiştir. Başarı testlerinin (Okuduğunu Anlama Testi I, Okuduğunu Anlama Testi II, Kelime Bilgisi Testi ve Ön Bilgiler Testi) geçerlik ve güvenirlik analizleri kapsamında madde güçlük indeksi, madde ayırt edicilik indeksi ve Kuder-Richardson 20 numaralı formül (KR-20) kullanılmıştır. Okuma Öz-Yeterliği Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirliği ise Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA), Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ve Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma gruplarına ve araştırma değişkenlerine ilişkin bilgiler tanımlayıcı istatistik tekniklerinden faydalanılarak sunulmuştur. Araştırma değişkenleri arasındaki ilişkileri belirlemek için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı (PMÇKK), bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkeni yordama durumlarını saptamak için Çoklu Doğrusal Regresyon analizi kullanılmıştır. Demografik değişkenlere bağlı farklılıklar ise Bağımsız t testi ve Tek Yönlü ANOVA kullanılarak incelenmiştir. İkinci aşamanın araştırma grubunu ilk aşamadaki okullardan birinde, altıncı sınıfta öğrenim gören ve okuduğunu anlama güçlüğü yaşayan üç öğrenci oluşturmaktadır. Nitel yaklaşımın benimsendiği ikinci aşamada veriler araştırmacı notları, öğrenci çalışma kâğıtları, gözlem formları kullanılarak ve öğrenci görüşleri alınarak toplanmıştır. Veriler içerik analizi ve betimsel analize tabi tutulmuştur. Birinci aşamanın sonuçları bilişsel ve motivasyonel faktörlerin okuduğunu anlamayı anlamlı düzeyde açıkladığını göstermektedir. Bunların göreceli önem sırası ise kelime bilgisi, ön bilgiler, motivasyon, öz-yeterlik ve okuma stratejilerinin kullanımıdır. Ayrıca demografik değişkenlere göre kızların okuduğunu anlama başarı puanları erkeklerden yüksektir. Anne-baba eğitim düzeyi ve evdeki kitap sayısı da okuduğunu anlama ile pozitif yönde bir ilişkiye sahiptir. İlk aşamadaki bulgulara göre hazırlanan 12 oturumdan oluşan müdahale programı, okuduğunu anlama güçlüğü yaşayan üç öğrenciye uygulanmıştır. Müdahale süreci sonunda öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerinin geliştiği görülmüştür. Elde edilen bütün sonuçlar ilgili alan yazın çerçevesinde değerlendirilmiş, ailelere, uygulayıcılara ve araştırmacılara birtakım öneriler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Okuduğunu Anlama, Kelime Bilgisi, Ön Bilgiler, Strateji Kullanımı, Motivasyon, Öz-Yeterlik, Okuduğunu Anlama Güçlükleri, Müdahale Programı

Reading comprehension, which is the ultimate goal of the reading process, has been the subject of many studies due to its complex nature. In these studies, the nature of reading comprehension, how it takes place, factors that affect the comprehension process, difficulties in reading comprehension and development of reading comprehension are examined. In this study, unlike the studies in the literature, a two-stage process was planned. In the first stage of the study, it was aimed to explain reading comprehension with cognitive and motivational factors. Vocabulary knowledge, prior knowledge and reading strategies as cognitive factors based on related literature; motivation and self-efficacy were chosen as motivational factors. In this process, the relationship between demographic variables and reading comprehension was also examined. In the second stage, it was aimed to prepare an intervention program in line with the findings of the first stage and to evaluate the effectiveness of this intervention program.The research group of the first stage consists of sixth grade students studying in three different secondary schools in Yozgat. In this stage, where quantitative research approach was adopted, correlational and causal comparison methods were used. Personal Information Form, Reading Comprehension Test (I-II), Vocabulary Knowledge Test, Prior Knowledge Test and Reading Self-Efficacy Scale which were prepared by researcher; Reading Motivation and Commitment to Reading Scale (Yıldız and Aktaş, 2015) and Reading Strategies Metacognitive Awareness Inventory (Öztürk, 2012) were used. Data were analyzed using Microsoft Excel office software, SPSS 17.0 and AMOS 22.0 statistical package programs. In the validity and reliability analyzes of achievement tests (Reading Prior Knowledge Test), item difficulty index, item discrimination index and Kuder-Richardson formula 20 (KR-20) were used. The validity and reliability of the reading self-efficacy scale were evaluated by using Exploratory Factor Analysis (EFA), Confirmatory Factor Analysis (CFA), and Cronbach Alpha internal consistency coefficient. Information about research groups and research variables was explained by using descriptive statistical techniques. The Pearson Product-Moment Correlation Coefficient (PCMCS) was used to determine the relationships between the study variables, and Multiple Linear Regression analysis was used to determine the dependent variables of the independent variables. Differences due to demographic variables were analyzed using Independent t test and One Way ANOVA. The research group of the second stage consists of three students who have reading comprehension difficulties and studying in one of the first stage schools. In the second stage where the qualitative approach was adopted, the data were collected using researcher notes, student worksheets, observation forms, and student opinions. The data were analyzed by content analysis and descriptive analysis.The results of the first stage show that cognitive and motivational factors explain reading comprehension significantly. Their relative importance is vocabulary knowledge, prior knowledge, reading motivation, reading self-efficacy and the use of reading strategies. In addition, according to demographic variables, girls' reading comprehension achievement scores are higher than boys'. Parents' education level and the number of books at home also have a positive relationship with reading comprehension. In line with these findings in the first stage, an intervention program consisting of 12 sessions was prepared and applied to three students who have reading comprehension difficulties. It was seen that the students made progress at the end of the intervention process. The results obtained were evaluated within the framework of the relevant literature and some suggestions were presented to families, practitioners and researchers.Keywords: Reading Comprehension, Vocabulary Knowledge, Prior Knowledge, Strategy Usage, Motivation, Self-Efficacy, Reading Comprehension Difficulties, Intervention Program.