Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı almış erişkinlerde bilişsel şemalar: Karşılaştırmalı bir çalışma

Abstract

Bu çalışmada, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı almış erişkin bireylerin, bu tanıyı almamış erişkin bireylerle bilişsel şemalar bakımından karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, örneklem olarak, Ankara ilinin Çankaya ilçesinde özel bir muayenehanede takip edilen, DEHB tanısı konmuş erişkin bireyler ile bu tanıyı almamış erişkinlerden oluşan iki ayrı grup belirlenmiştir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, erken çocukluk döneminde başlayan, etkileri erişkinlik döneminde de devam eden, gelişimsel bir sendromdur. Temel belirtileri; dikkat eksiliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olan bu sendrom, bireylerin erişkinlik döneminde de kişiler arası ilişkiler, eğitim ve mesleki beceriler gibi alanlarda zorluk çekmelerine neden olur. Süregelen DEHB semptomlarının varlığı ve birey üzerindeki olumsuz etkileri, bu bireylerde çeşitli bilişsel şemaların gelişmesi aşamasında oldukça önemli bir role sahiptir. Şemalar, insanoğlunun hayatta karşılaştığı birçok olayı değerlendirmesine ve anlamasına yarayan bilişsel yapılar ve mantıksal kategoriler olarak tanımlamışlardır. Bu bağlamda, şema, olaylar karşısında, bireyin çocukluk yaşantılarından itibaren ebeveynleri ve çevresiyle kurmuş olduğu iletişimden elde ettikleri deneyimlerin sonucunda ortaya çıkan duygu ve düşünce kalıplarıdır. Birey oluşturduğu bu duygu ve düşünce kalıpları ile kendisine sunulan yeni uyaranı özümser ve sonucunda eyleme nasıl geçeceğini bu kalıpların yardımıyla belirler. Young, kötü geçen çocukluk sonucu gelişen şemalar başta olmak üzere, bazı şemaların; kişilik bozukluklarının, karakter problemlerinin ve birçok kronik Eksen I bozukluğunun temelinde yatan düşünce yapıları olabileceğini belirtmiştir. Bu bağlamda, bazı şemalar tanımlamış ve bunları `erken dönem uyumsuz şemalar` olarak adlandırmıştır. Çalışmada, Young Şema Ölçeği-Türkçe Kısa Form 3 kullanılarak, DEHB tanısı bulunan erişkinlerle bu tanıyı almamış bireyler, erken dönem uyumsuz şemalar açısından kıyaslanmıştır. YŞÖ-KF3 Türkçe versiyonu, 14 şema ve 5 şema alanını incelemektedir. Çalışma sonuçlarında; klinik örnekleme dâhil olan Erişkin DEHB tanısı almış bireylerde yalnızca Kendini Feda ve Duyguları Bastırma şemalarına ait anlamlı sonuçlar bulunmamıştır. Bu bağlamda, DEHB'li erişkinlerin, bu tanıyı almamış insanlara göre daha güçlü bir biçimde erken dönem uyumsuz şemalarının etkisi altında oldukları söylenebilir.Anahtar kelimeler: Erişkin DEHB, Şema, Erken Dönem Uyumsuz Şemalar, Bilişsel Davranışçı Terapi

The aim of the present study was comparing adults diagnosed and not diagnosed with ADHD individuals in terms of cognitive schemas. Sample group consists of two sub-groups; adults without ADHD diagnosis as control group and adults with ADHD diagnosis who are receiving treatment in a special clinic located in Çankaya, Ankara. ADHD is a developmental syndrome starts in early childhood and has ongoing effects in adulthood. Main symptoms of this syndrome are attention deficit, hyperactivity and impulsivity that are causing difficulty in individual's interpersonal affairs, education and vocational abilities in adulthood. Ongoing ADHD symptoms and their negative effects on individual's life have quite an important part in development of various cognitive schemas. Schemas are cognitive structures and logical categories that help one to evaluate and understand events that one encounters in life. In this context schemas are emotional patterns and mindscapes as a result of experience that individuals develop from childhood through the communication with their parents and environment. Individuals internalize the new stimulus that presented for them with these emotional patterns and mindscapes and they decide how to act in the new situation again with the help of these patterns. Young suggests that some schemas, especially the ones result from bad childhood experiences, could be the underlying mentality of personality disorders, character problems and many chronic Axis I disorders. In this regard he identified some schemas and named them as `early maladaptive schemas`. In this study Turkish version of Young Schema Questionnaire – Short Form III was used and adults with ADHD diagnosis were compared with control group in terms of early maladaptive schemas. Turkish version of YSQ-SF3 examines 14 schemas and 5 schema domains. Only on Self-Sacrifice and Emotional Inhibition schemas there was no significant conclusion between adults with ADHD and control group. It is suggested that adults with ADHD are under the influence of early maladaptive schemas more than adults not diagnosed with ADHD. Keywords: Adult ADHD, Schema, Early Maladaptive Schemas, Cognitive Behavioral Therapy