Yargıtay kararları ışığında çekte muhatap bankanın hukuki sorumluluğu

Abstract

Çek ticaret hayatının vazgeçilmez unsuru olup, nakdi ödemenin güçlüklerini gidermek amacıyla geliştirilmiş en eski ödeme aracıdır. Çekin ödenmesinde asıl borçlu düzenleyendir. Ancak çeke olan güvenin artırılması ve tedavülünün güçlendirilmesi için muhatap bankaya da bir takım hukuki sorumluluklar yüklenmiştir. Zira güven kurumu olan bankaların keyfi ve hukuka aykırı davranışlarının yaptırıma bağlanmaması düşünülemez.Muhatap banka, kabul, ciro ve aval yasakları nedeniyle kambiyo borçlusu sıfatına haiz değildir. Bu nedenle muhatabın sorumluluğu kambiyo hukuku ilkelerine göre belirlenemez. Muhatabın sorumluluğunun çözüme kavuşturulması ancak borçlar hukuku hükümlerinin uygulanmasıyla mümkündür. Gerçekten de muhatabın düzenleyene verdiği zararın ifası aralarındaki çek sözleşmesi hükümlerine tabidir. Çek sözleşmesi borçlar hukuku kapsamında tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme (Sinallagmatik) niteliğinde olduğundan uyuşmazlık TBK. m. 112 vd. maddeleri uygulanarak açıklığa kavuşturulur. Muhatap bankanın hukuka aykırı eylemleri sonucunda hamiller yahut çek ilişkisi dışındaki kişiler de zarar görebilir. Bu kişiler ile muhatap banka arasında sözleşmesel bir bağ bulunmamaktadır. Bu nedenle muhatabın bu kişilere verdiği zarar sözleşme ilişkisini düzenleyen hükümlere göre talep edilemez. Bu durumda muhatabın hukuka aykırı eylemi nedeniyle oluşan zarar haksız fiil hükümlerine göre tazmin edilir. Bazı hukuka aykırılık halleri TTK. ve ÇekK'da özel olarak düzenlenmiştir. Bu kanunlarda düzenlenen özel hükümlerin ihlali halinde muhatap kanunda çizilen sınırlar kapsamında sorumlu olacaktır. Hukuka aykırılık eyleminin özel olarak düzenlenmediği durumlarda da borçlar hukukunun haksız fiili düzenleyen genel hükümleri (TBK. m. 49 vd.) uygulanmak suretiyle muhatabın sorumluluğuna gidilebilecektir.

Check is the indispensable part of the business life, and is the oldest means of payment developed to overcome the difficulties of cash payment. The principal debtor in the payment of a check is the drawer of the check. However, in order to increase the confidence in the check and to strengthen the circulation, the respondent bank is also taken some legal responsibilities. Because it is unimaginable that the arbitrary and unlawful acts of the trust institutions like banks are not sanctioned. Drawee bank does not have the status of debtor owing to acceptance, endorsement and surety (aval) prohibitions. Therefore, the responsibility of the interlocutor cannot be determined according to the principles of exchange law. The only path for resolving the responsibility of the interlocutor is the application of the provisions of the code of obligations. Indeed, the damage arised by the interlocutor to the regulator is subject to the provisions of the check contract between them. As the Check contract is a synallagmatic contract which fully imposes debt for both parties, the disagreement shall be resolved by applying Article 12 ff of the code of obligations. As a result of the unlawful actions of the interlocutor bank, persons other than the holders or the check relation may be harmed. There is no contractual link between these persons and the interlocutor bank. Therefore, the loss given by the interlocutor to these persons cannot be demanded according to the provisions governing the contractual relationship. In this case, the loss due to the unlawful act of the interlocutor shall be compensated in accordance with the principles of the tort law. Some forms of unlawful acts are specially regulated in Turkish Commercial Code and Check Law. The interlocutor shall be liable under the limits set forth in the law in case of violation of the special provisions of these laws. In cases where the unlawful act is not specifically regulated, the responsibility of the interlocutor can be reached by implementing the general provisions of the code of obligations which regulate the tort. (The Code of Obligations, Art 49.)