Türk siyasal hayatında Menemen olayı

Abstract

Bu çalışmada 23 Aralık 1930 günü Menemen'de Cumhuriyet ve onun devrimlerine karşı gerçekleşmiş bir isyan hareketi anlatılmaktadır. Menemen Olayı öncesinde Türk toplumunu derinden etkileyen, birbiri ardına gerçekleşmiş siyasal ve toplumsal değişimler yaşanmıştır. Ayrıca 1929 Ekonomik Krizi'nin olumsuz etkileri, halkı iyice bunaltmıştır. Ekonomik krizin etkileri ve değişimlerin halkta yarattığı hoşnutsuzluk hali birleşmişken yaşanan Menemen Olayı'ı devrin hükümetini oldukça güç durumda bırakmıştır.Dönemin gazeteleri, meclis ve mahkeme tutanaklarına göre Nakşibendi Tarikatı'na mensup, başlarını Giritli Derviş Mehmet'in çektiği altı kişi Manisa'dan Menemen'e gelerek Cumhuriyet ve onun getirdiği yeniliklere karşı halkı ayaklandırmak istemişlerdir. Yaşanan olaylar sonucunda isyanı bastırmak için gönderilen Asteğmen Kubilay, başı kesilerek, olaya müdahale etmek isteyen mahalle bekçileri Şevki ve Hasan vurularak şehit edilmişlerdir. Daha sonra gönderilen takviye birlikler olayı bastırmış ve kontrolü sağlamışlardır. Hükümet tarafından otoriteyi sağlamak ve düzeni korumak amacı ile Menemen, Balıkesir ve Manisa illerinde sıkı yönetim kararı alınmış ve uygulanmıştır. Yaşanan olay ile doğrudan ve dolaylı olarak bağlantısı tespit edilen yüzlerce kişi Menemen'e getirilerek sorgulanmıştır. Yapılan kovuşturma ve sorgulama neticesinde suçlu bulunanlar yargılanarak çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Menemen Olayı, Menemen'de ve Türkiye Cumhuriyeti'nde silinmesi zor izler bırakmıştır.Anahtar kelimeler: Menemen Olayı, Kubilay, Tek Parti Dönemi, muhalefet, basın, tarikatlar

This study describes the rebellion against the Republic and its revoltions in Menemen on 23 December 1930. Prior to the Menemen Incident, there were a series of political and social changes that had profoundly affected Turkish society. Negative impacts of the 1929 Economic Crisis have also overwhelmed the public. Emergence of the Menemen Incident along with the effects of the economic crisis and the discontent of the public by the changes, left the government of the era in a particularly challenging position.According to parliamentary minutes, court records and newspapers of the period; six people from the Naqshbandi Order, headed by Dervish Mehmet of Crete, came to Menemen from Manisa to incite people to revolt against the Republic and its reforms. Ensign Kubilay, sent to suppress the rebellion was martyred by beheading and the neighborhood guards Şevki and Hasan who want to intervene in were martyred by gunfire during the uprising. Subsequently, the troops sent from the regiment suppressed the uprising and gained control. In order to restore authority and maintain public order, the government declared and imposed martial law in Menemen, Balıkesir and Manisa. Hundreds of people directly and indirectly related to the incident were brought to Menemen and interrogated. Those identified suspicious after the interrogation were prosecuted and sentenced to various penalties. Menemen Incident has left traces on Menemen and the Republic of Turkey that are difficult to fade.Keywords: Menemen Incident, Kubilay, One-Party Period, opposition, press, sects