Devlet hastanelerinde faaliyet gösteren hasta hakları birimleri yapı-uygulama ve değerlendirme: Kocaeli örneği

Abstract

Ulusal ve uluslar arası düzeyde son yıllarda hasta hakları konusunda bir çok olumlu gelişmeler yaşanmakta olduğu buna paralel olarak bireylerin hasta hakları konusunda bilgi düzeylerinin de arttığı yapılan uygulamalarla görülmektedir. Teknolojik gelişmeler insanların hayat felsefelerindeki değişimler, insanların üretme ve en iyi hayat şartları sürme istemesi ve eğitimle birlikte bireyin kendi sağlık durumuna önem vermesi ile birlikte hasta haklarının gelişimine etki ettiği görülmektedir.İnsan haklarının yansıması hasta hakları, değişen sağlık sistemi içerisinde önem kazanıp daha sağlıklı daha kaliteli bir hizmet modelini hasta ve yakınlarının haklarını koruması yönünde gelişmeler oluşturduğu görülmektedir.Hastanelerde faaliyet gösteren hasta hakları birimleri; yapısı ve çalışma prensipleri ile bir çok hasta ve yakınının sağlık konusundaki hak kayıplarının önüne geçmesi başka bir ifade ile koruyucu sağlık hizmeti alımının başlangıcında etken rol oynadığını göstermektedir. Araştırmanın temel amacı: Kocaeli ili örnek alınarak kamu hastanelerinde faaliyet gösteren hasta hakları birimlerinin çalışma alanına ilişkin özelliklerinin tanınması, hizmet verdikleri hasta ve hasta yakınlarının karşılaştıkları sorunların belirlenmesi, hasta ve hasta yakınlarının hasta hakları birimleri ile ilgili olan faydalanma durumlarının ve sorunlarının belirlenmesi ve bu sorunların çözümüne yönelik verilen hizmetlerin saptanması ile birlikte birimlerin yapı ve işleyişlerini tespit etmektir.Araştırmada hasta ve yakınlarının `hasta hakları` ve `hasta hakları birimi` hakkındaki bilgi düzeyleri ile faydalanma durumlarının ortaya konulması amacından hareketle saha araştırması (Survey) yoluyla betimleyici bir araştırma yürütülmüş aynı zamanda birimlerde çalışan personellerle anket çalışması yapılarak birim işleyiş ve birimlerin uygulama yapısı tespit edilmiştir. Araştırmanın teorik kısmında hasta hakları ile ilgili Dünyadan ve Türkiye'den literatür taraması yapılmıştır. Araştırmanın uygulama kısmında anket yoluyla elde edilen veriler analiz edilmiştir. Bu veriler yapılan görüşmelerle desteklenmiştir. Anket formu tabakalı örneklem tekniğine göre belirlenen toplam 316 hasta ve yakınına aynı zamanda 17 hasta hakları personeline uygulanmıştır.Hasta hakları konusunda bireylerin hastaneye başvuru yapma ve uzun süre yatışları hasta ve yakınlarının haklarını öğrenmesinde etki ettiği bu durumun birim çalışanlarının bilgilendirmeleri ile birimlerin aktif rol oynadığı sonucunu doğurmaktadır. Hasta hakları personelinin meslek gruplarından olması birimin aktif olmasında etkili olduğu ancak hizmet içi eğitim çalışmalarının yetersiz olması birim faaliyetlerinde çalışanlar için eksik bir yapı gösterdiği görülmektedir.

It is observed that there have been positive developments about patient rights at national and international levels in recent years, and that the individuals' level of knowledge about patient rights has correspondingly increased by the practices put into effect. It is noted that technological advancements, changes in the philosophy of life, desire for production and enjoying the best living conditions, individuals' concerns about their own state of health with their increasing level of education had influence on the development of the patient rights.The patient rights, a reflection of human rights, are considered to have gained importance within the changing health system and to have paved the way for the developments towards a higher quality service model for better protection of patients and their relatives.The patient rights units at hospitals, together with their structure and working principles, indicate that they prevent healthcare-related loss of rights of the patient and the patient's relatives, in other words, they play an active role in onset of receiving preventive health services. The main objectives of the study are to introduce the properties pertaining to the scope of work of the patient rights unit serving at public hospitals in Kocaeli Province; to identify problems encountered by the patients and their relatives who received service from the patient rights unit; to determine the patients' and their relatives' level of benefit from the patient rights unit and related problems; to find out services rendered to resolve these problems; and to present the structure and operation of these units. Considering the objective of determining the patients' and their relatives' level of knowledge about `patient rights` and their level of benefit from the `patient rights unit`, a descriptive study was conducted by survey, and a questionnaire with the unit staff was simultaneously carried out to present the operation and structure of the unit. Literature review on patient rights in the world and in Turkey was made for the theoretical part of the study. The data obtained by the questionnaire were analyzed in the application part of the study. These data were supported by the interviews. The questionnaire form was taken by a total of 316 patients and their relatives and 17 patient rights staff who were selected by stratified sampling technique. Application to the hospitals and long stays in the hospitals result that the patients and their relatives learn their rights, and it is deduced from the briefing by the unit staff that these units are playing an active role. It is observed that the patient rights staff's being an occupational group helped the effectiveness of the unit; however, the insufficiency of in-service trainings is a deficiency of the structure for the staff working for unit's activities.