İbn-i Fûrek ve Müşkilül-Hadis ve Beyânüh adlı eseri

Abstract

İbn Fûrek (ö. 406/1015), h. IV. (X.) asırda yaşamış çok yönlü bir âlimdir. Başta kelâm olmak üzere fıkıh, hadis gibi birçok alanda eserler veren müellif, Eş'arî mezhebi içerisinde, mezhebin kurucusu olan Ebu'l-Hasan el-Eş'arî'den (ö. 324/936) sonra üçüncü kuşakta yer alan önemli bir ilmî şahsiyettir. Çağdaşı olan Bâkıllânî (ö. 403/1013) ile birlikte, mezhebin görüşlerinin yayılmasında ve sistemleşmesinde son derece etkili olmuştur. İbn Fûrek'in yüze ulaşan eserleri arasında bir de hadis alanında telif ettiği Müşkilü'l-hadis ve beyânüh adlı eseri vardır. Bu çalışmada, müşkilü'l-hadis ilminin önemi bağlamında, İbn Fûrek'in özellikle haberî sıfatlarla ilgili müşkil hadislerin te'vîli konusunda, eserinde takip ettiği, te'vîl metotlarının tespiti amaçlanmıştır. Haberî sıfatların Eş'arî ekolü içerisinde te'vîl edilmeye ve kabul görmeye başlamasının ilk adımı olarak değerlendirebileceğimiz İbn Fûrek'in yaklaşımı, bu eserde net bir şekilde görülebilmektedir.Tez; giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm müşkilü'l-hadisin temel kavramları, tarihî seyri, önemi, literatürü ve hadislerdeki işkâl çeşitleri gibi konuları içermektedir. İkinci bölümde ise, İbn Fûrek'in hayatı ve ilmî kişiliği konuları yer almaktadır. Eserin tanıtımının ve muhtevâ değerlendirmesinin yapıldığı üçüncü bölümde, ilgili eserin hadis ilmi açısından analizi yapılarak, İbn Fûrek'in müşkil hadisleri açıklama metodu, bazı te'vîllerin, İbn Kuteybe'nin (ö. 276/889) yaptığı te'vîllerle mukâyesesi ve esere yöneltilen eleştiriler ele alınmaktadır.

Ibn Fūrak (d. 406/1015) is a multi-faceted scholar who lived in the tenth century. The writer, who has masterpieces in several areas such as kalam, fiqh, hadīth, is the major scholar in the third generation in Ash'arī school after Abu-l-Hasan al-Ash'arī (d. 324/936), the founder of the school. He had been extremely influential in spreading and systematizing the views of the school with his contemporary Al-Bāqillānī (d. 403/1013). Among his hundreds of books, there is also a work named Mushkil al-hadīth and bayānuh in the area of Hadith. In this study, it is tried to identify Ibn Fūrak's methods of interpretation of ahādīth especially those about khabarī attributes. His approach can be clearly seen in his work which can be considered as the first step of interpretation of khabarī attributes in Ash'arī school. The thesis consists of introduction and three chapters. The first part covers the basic concepts, historical process, importance, literature of mushkil al-hadīth and types of ishkāl in ahādīth. The second part examines Ibn Fūrak's life and his scholarly personality. The evaluation of work and its content is made in the third chapter. In this chapter Mushkil al-hadīth and bayānuh is also analysed in terms of Hadīth discipline. Ibn Fūrak's methods of explanation of mushkil ahādīth, some of his interpretations, their comparisons with those of Ibn Qutayba's (d. 276/889), and the critics of his work are discussed in the last chapter of the thesis.