Yavuz Sultan Selim Dönemi: Anadolu`da Kızılbaşlık ve Kızılbaşlar

Abstract

Bu Tez Osmanlı- Safevî münasebetleri kapsamında XV. yüzyılın ortalarından XVI. yüzyılın ortalarına kadar olan sürede, Kızılbaş kimliğinin oluşması ve Osmanlı Devleti'nin bu topluluklara bakış açısını incelemektedir. Bazı Konar- göçer Türkmen oymakları'nın Kızılbaş kimliğiyle Safevî Devletine yanaşması, bu eksende Osmanlı Devletiyle Kızılbaşları karşı karşıya getirmiştir. Erdebil Sufileri'nin lideri Şeyh İsmail, Şahlık sevdasıyla Anadolu Kızılbaşlarını devlete karşı kışkırtırken, Osmanlı, devlet olmanın gereği, Kızılbaş tehlikesine karşı ciddi tedbirler almıştır. Dönemin kaynakları bizlere bu mücadelenin, inanç ve mezhep farklılığı kapsamında yaşandığını anlatan bolca argüman sunmaktadır. Bu çalışma bahsedilen dönemin çok kapsamlı ve karmaşık sürecini, kaynaklar ve arşiv belgeleri ışığında bir nebze de olsa aydınlatılmasını amaçlamaktadır. Medrese kaynaklı Sünnî bir yaşayış tarzı ile konar-göçer, senkretik bir inanç tarzı ve bu iki hayat tarzı arasındaki siyasi ve mezhebî farklılıklar, ayrışmanın ve problemlerin temelini oluşturmuştur. Osmanlı Devletinin bürokratik prensiplerden taviz verilmeden oluşturulan arşiv vesikaları, Yavuz Sultan Selim'in, şahsında Osmanlı Devleti'nin ve ilim adamlarının konuya yaklaşım tarzını, bilinmeyen yönleriyle ve objektif bir şekilde ele alınması yeni anlayışlara ve araştırmalara kapı aralayacaktır.

This thesis is examining the formation of the qizilbash identity and Ottomans view of these communities during the period starting from the middle of the fifteenth century to the middle of sixteenth century, within Ottoman – Safevid relationship. Some of the nomadic Turkmen tribes' getting close relationship with the Safevid Empire with the identity of qizilbash, confronted Ottoman Empire with qizilbashes in this context. While Shah Ismail, the leader of the Erdebil Sufis, with passion of being Shah had provoked Anatolian qizilbashes against the state; Ottoman Empire, as a matter of being a state took serious precautions against the danger of Qizilbash. Resources of the related period offers us plenty of arguments saying that this fight had been lived within the denominational and belief differences.This study aims at enlightening the diverse and complicated process of the mentioned period, in the light of historical papers to some extent. With a sunni lifestyle stemming from madrasah, nomadic syncreteric belief style and the differences between these two belief and life styles had constituted the basis of the disintegration and the problems. The archive papers which were kept by making no concession to the burocratic principals of Ottoman Empire will lead to new researches and new understandings by handling Yavuz Sultan Selim, in the person of Ottoman Empire and the scientists approach style to the topic with all its unidentified aspects and in an objective way.