Saddam Hüseyin sonrası Irak`ın yapılanmasında İran`ın mezhepsel etkisi

Abstract

Irak'ta Şiiler varlığını her alanda ve her yerde hissettirmektedir. Temelinde dini ve mezhepsel bir hareket olan Şii mezhebi, sosyal ve politik alanda bölge ülkelerini İran lehine sürekli etkileyen bir kavramdır. İran mezhepsel anlamda Şii çoğunluğa sahip tek ülke olmamasına rağmen, bu mezhebi anayasası ile kabul etmiş tek İslam devletidir. İran, Irak'ta Şii Hareketinin Hz. Ali ile ilk evresini gerçekleştirmesiyle başlayan ve gelişen tarihsel birikimini, Şii Merciler önderliğinde mücadelesi verilen bölgesel ve küresel çatışmalar sonucunda bu hareketin siyasi evirilişini, Şii Medreselerin kazanımlarını, bu ülkeden sürgüne gönderilen Merci ve Şii siyasi liderlere ev sahipliği yapmakla ülkesine kazandırmıştır. Bu edinimler ile İslam Devriminin alt yapısını hazırlamış, Kum Medresesi'ni kurmuş, Velayet-i Fakih fikrini geliştirmiştir. Irak topraklarında verilen mücadelelerin özellikle iki büyük küresel güç İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı olması, çatışma ve rekabetle durumu fırsata dönüştürebilme yetisi İran kontrolünde Şii hareketinin hareket alanını arttırmıştır. İran kendi güvenliği ile rejimini tehdit altında görmesi nedeni ile savunmasını mezhepsel etki alanı üzerine kurmuştur. Bu çalışmada İran'ın mezhepsel etkisine neden olan faktörleri belirlemek ve Saddam Hüseyin sonrası Irak örneğinde elde edilen veriler ile nedenleri desteklemek hedeflenmiştir. Niteliksel araştırma metodu seçilmiştir. Etnografik ve tarihsel teknikler kullanılmıştır. Bir durum çalışmasıdır. Uluslararası İlişkiler alanında ortaya konan ilişkiler ve analizler önemlidir. Bu bağlamda araştırmada kullanılan yöntemler ise realizm ve yapısal realizm teorileridir. Bu teoriler ışığında İran etkisindeki Şii Hareketi, Irak örnekleminde incelenmiştir. Çatışma ve rekabet kuramları ile kazanımları analitik, betimsel olarak izah edilmiştir.

The Shia make their presence felt in Iraq. The religious and sectarian Shia movement is a concept influencing the regional countries constantly. Iran is the not only country having Shia population but Iran also is the only country whose constitution states Shiism. Iran was acquired the Shia movement's historical experience that started and developed with Imam Ali's period, its political evolution in the result of the regional and global struggles under the leadership of the Shia clerks and the acquisition of Shia madrasahs by hosting the exiled clerks and political leaders. Through these acquisitions Iran formed the basis for Islamic Revolution and evolved governance of juries. Being that the struggle in Iraq has been against two great powers England and USA, it has increased leeway for the Shia movement having ability to turn the conflict and competition into opportunity under the influence of Iran. Iran has established its defence on sectarian influence as a result of finding its regime and security in danger. In this study it was aimed to make certain the factors caused sectarian influence and support the reasons by the help of data given in the Iraq paradigm. Qualitative research method was chosen. The ethnographic and the historical research techniques were used. This is a case study. In International Relations the analyses and the set forth standards that govern the relationships are important. In this respect realism and neorealism theories, conflict and competitive conflict theories were used in the research. In the light of these theories the Iran's influence in Shia movement was searched analytically and descriptively in the Iraq paradigm.