İzmirli İsmail Hakkı`ya göre ilimler tasnifi

Abstract

Bu çalışma, İzmirli İsmail Hakkı'nın İslȃm felsefe-bilim geleneği ile modern felsefe-bilim düşüncesi etrafında gelişen muhtelif ilim/bilim sınıflamaları hakkındaki görüşlerinden hareketle ortaya koyduğu ilimler tasnifi anlayışını incelemektedir. Araştırma, İzmirli'nin modern bilim sınıflamalarıyla neden yakından ilgilendiği ve hangi sınıflamayı model aldığı, İslȃmȋ ilimler tasnifi sistemlerinden hangi yaklaşımı benimsediği, özgün bir bilim sınıflaması geliştirip geliştirmediği, ilimler tasnifi tarihi bağlamında nasıl bir yer işgal ettiği ve tasnif çalışmalarına ne gibi katkıları olduğu şeklindeki sorulara cevap bulmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, İzmirli'nin ilimler tasnifi ile ilgili değerlendirmelerde bulunduğu eserleri incelenerek karşılaştırmacı ve tartışmacı bir yöntemle analiz edildi. Bununla birlikte düşünürün tasnif anlayışına etkisi bakımından tarihȋ ve dönemsel koşullar dikkate alınarak açıklamalarda bulunuldu. Çalışmanın kapsamını, düşünürün ilimler sınıflaması çerçevesinde söyledikleri belirledi. Ancak yapılan mülahazalara etkisi bakımından batı ve doğu düşüncesinin temel dinamiklerine, ana özelliklerine ve belli başlı problemlerine de yer verildi. Ayrıca, İzmirli'nin `metot` araştırması ile klasik ve modern bilim tasniflerine getirdiği eleştiriler analitik bir bakışla ortaya konuldu. Öte yandan İzmirli'nin incelediği bilim sınıflamaları ile kendi bilim sınıflaması arasında mukayeseler yapıldı. Nihayet, ilimler tasnifi tarihi konusunda geniş malȗmat sahibi olan İzmirli'nin, bu alandaki yetkin çalışmalarla nasıl bir sınıflama sistemi geliştirdiği tartışıldı.

This paper examines İzmirli İsmail Hakkı's understanding of the classification of the sciences which he put forward on the basis of his opinions on miscellaneous science classifications based on İslamic Philosophy. Science tradition and modern philosophy-science idea-the purpose of this study is to find answers to the questions of why İzmirli took a close interest in a modern science classifications, which classification he took as a model what approaches in İslamic sciences classification systems he adopted whether he developed an original classification of sciences, what role he played in the history of science classification and what he contributed to the classification studies. To that end, İzmirli's works where he evaluated the classification of sciences have been examined and analyzed in a comparative argumentative way. Further explanations were also presented on the effects of the historical and periodical conditions on İzmirli's understanding of the classification.The scope of this paper has been determined through İzmirli's remarks about the classification of sciences. However, the principal dynamics, main features and certain problems of western and eastern philosophies were also included in terms of their influences on the related consider-ations. Besides, İzmirli's criticism of conventional and modern classification of sciences on the basis of `method` research was put forward in an analytical perspective. On the other hand, the science classifications examined by İzmirli and his own science classification were compared. Finally, arguments on what kind of a classification system was developed by İzmirli, who had a broad knowledge and valuable works in the history of science classification, were presented.