Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi ve fıkıh risâleleri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin kurum ve kurallarının netleştiği bir dönem olması sebebiyle her bakımdan zirve dönemini yaşadığı XVI. yüzyılda müderris, kadı ve kazaskerlik gibi önemli görevlerin yanı sıra otuz yılı aşkın bir süre şeyhülislâmlık makamında bulunan Ebussuûd Efendi, bu makamın ilmiye sınıfının en üst kurumu haline gelmesinde büyük bir etkiye sahiptir. Nitekim gerek bu süreç içerisinde verdiği fetvaları gerekse müstakil konularda telif ettiği risâleleri ile İslâm Hukuku'nun Osmanlı Devleti içerisindeki uygulamalarına büyük katkılar sağladığı aşikârdır. Bu sebeple Ebussuûd Efendi'ye âit eserlerin tespiti, o dönemin hukuk problemlerini ve çözüm önerilerini yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Ebussuûd Efendi'yi konu edinen bu çalışma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın yöntemi, sınırları ve kaynaklarından bahsedilmiştir. Birinci bölüm olarak ele alınan kısımda ise Ebussuûd Efendi'nin hayatı, eserleri ve yaşadığı dönem üzerinde durularak araştırmaya esas teşkil eden fıkıh risâlelerinin müellifinin ilim ve düşünce dünyasını oluşturan zemin ele alınmıştır. Araştırmamızın asıl konusunu oluşturan ikinci bölümde ise Ebussuûd Efendi'ye nispet edilen fıkıh konulu risâlelerin tespit ve tanıtımları yapılarak âidiyet problemleri giderilmeye gayret edilmiştir. Ebussuûd Efendi'ye âit olan risâleler konularına göre tasnif edilerek muhtevaları hakkında bilgi verilmeye çalışılırken ona âit olmayanlardan kısaca bahsedilmiştir. Ardından Ebussuûd Efendi'nin araştırmamıza konu olan telifâtında istifade ettiği kaynakların tespiti yapılarak her biri hakkında kısa bir bilgi verilmiştir.

Ebussuûd Effendi who was Shayk al-Islam for more than thirty years as well as having been in important duties such as mudarris, cadi and kadi-ul asker in XVI century when Ottoman Empire lived its peak period in every aspect because it is a period when institutions and rules were clear, had a strong impact on making this duty the highest institution of the ulama. Hence, it is evident that he contributed a lot to applications of Islam Law in Ottoman Empire with both his fetwas in that period and his epistles which he compiled on separate subjects. Therefore, detecting works of Ebussuûd Effendi is very important in terms of the fact that it reflects law problems and solution recommendation of that period.This study which focuses on Ebussuûd Effendi includes an introduction and two parts. In the introduction part, method, borders and resources of the research. In the first part, the base which compromise the science and thought world of the writer of the main subject of the research jurisprudence epistles are handled by focusing on life, works of Ebussuûd Effendi and his period. In the second part which is main subject of our research, it is aimed to eliminate belonging problems by defining and introducing jurisprudence themed epistles related with Ebussuûd Effendi. While epistles of Ebussuûd Effendi are sorted out according to their subjects and information is given about their contents, the ones which do not belong to him are talked about briefly. Then, by detecting resources used by Ebussuûd Effendi in his works which are subject of our research, brief information is given about each of them.