Horasan`daki tasavvuf geleneğinin bir şarihi olarak Ebû Abdurrahman es-Sülemî (Ö. 412/1021) ve tasavvuf anlayışı

Abstract

Tasavvufun gelişim sürecinde kaleme alınan eserlerde bazı merkezler, üstadlar, tasavvufî öğretiler ve meseleler temel olarak ele alınmış ve bu anlamda Irak ve Horasan olmak üzere iki ana temayül ön plana çıkmıştır. Tasavvufun bir din ilmi olarak tedvin edilme sürecinde eserlerin büyük çoğunluğu Irak havzasında yetişmiş önemli sûfî müellifler tarafından kaleme alınmıştır. Horasan tasavvuf geleneğinde öne çıkan en önemli yazar Ebû Abdurrahman es-Sülemî'dir. Çalışmamızda, Sülemi'nin eser ve fikirlerine odaklanmak suretiyle Horasan tasavvuf geleneğinin temel karakteristiğini tespit edilecek ve bilhassa bu geleneğin diğer tasavvufî geleneklerden farklılaşan yönlerinin tasavvufun teşekkülü açısından ne tür sonuçlarının ortaya çıktığı soruşturulacaktır. Böylelikle bu çalışmamızda, Sülemî'nin tasavvuf anlayışı, tasavvufun teşekkül sürecine katkısı, Horasan tasavvuf geleneğinin gün yüzüne çıkarılmasındaki etkisi ve Horasan havzasının temel meseleleri gibi konular bahis edilecektir.Giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde Sülemî'nin tasavvuf düşünce geleneğindeki önemini, tasavvufun bir din ilmi olarak tedvin edilmesine katkısını ve onun fikirleri üzerinden Horasan tasavvuf geleneğinin başlıca meselelerini tespit etmeye gayret ettik. İkinci bölümünde Horasan neşvesini mercek altına alarak bu neşvenin öne çıkardığı temel konularda tasavvufî düşünce geleneğindeki ifade ettiği anlam üzerinde durmaya ve bazı tespitlerde bulunmaya çalıştık. Böylelikle Horasan neşvesinin genel karakteristiğini ortaya koyan fütüvvet ve melâmet hususunda genel bir çerçeve sunmaya çalıştık. Üçüncü bölümde ise hâller ve makamların Sülemî'nin anlayışındaki tezâhürlerini konu edindik. Bu noktada Horasan şarihi Sülemî'nin hâller ve makâmlar ile ilgili görüşlerinin Bağdat şarih sûfilerinin yaklaşımları ile arasındaki irtibat noktalarını ve farklılıkları değerlendirmeyi amaçladık.

Some of the centers, masters, Sufi teachings and matters are primarily addressed in the works written during the development period of Sufism, and in this respect, two primary trends, Iraq and Khorasan, have stood out. A great majority of works have been written by Sufi authors brought up in Iraq during the codification period of Sufism as a discipline of religion. The most important author outstanding in the Sufism tradition of Khorasan is Abu Abd ar-Rahman as-Sulami. In this study, the fundamental characteristics of Sufism tradition of Khorasan will be determined by focusing on the works and ideas of as-Sulami, and in particular, what kind of results the differentiating aspects of this tradition from other Sufism traditions ensued in terms of the formation of Sufism will be investigated. Thus, the matters such as as-Sulami's understanding of Sufism, his contributions to the formation progress of Sufism, his impacts on bringing Sufism tradition of Khorasan to light and the fundamental issues of Khorasan will be mentioned.We endeavored to determine the significance of as-Sulami in the tradition of Sufism thought, his contributions to the codification of Sufism as a discipline of religion, and primary issues of Sufism tradition of Khorasan through his ideas in the first section of this study, consisting of an introduction, three sections and a conclusion. In the second section, we endeavored to make observations and dwell upon the meaning of the fundamental matters, put forward by the Khorasan tradition, in the Sufist tradition of thought by examining the Khorasan tradition. Thus, we made an effort to offer a general framework on futuwwa (morals) and malamah (blame), putting forward the general characteristics of Khorasan tradition. In the third section, we studied the manifestation of hal (conditions) and maqam (degrees) on the understanding of as-Sulami. At this point, we aimed to evaluate the contact points and differences between the views of as-Sulami, the Khorasan commentator, regarding the hal and maqam, and the approach of Baghdad commentator Sufists