Molla Hüsrev`in Gureru`l-Ahkâm`ı ile İbrahim el-Halebî`nin Mülteka`l-Ebhur`unun Muâmelât hukuku bağlamında karşılaştırılması (Buyu, icâre, şirket, vekâlet, havâle, kefâlet, rehin konuları örneği)

Abstract

Osmanlı hukuku araştırmaları genel anlamda fıkıh metinleri bağlamında değerlendirilmemektedir. Birçok Osmanlı hukukçusu tarafından `metn-i metîn` olarak nitelendirilen Gurer'ul-Ahkâm ile Mültekâ'l-ebhur adlı eserler, Osmanlı hukukçularının başvurduğu ana kaynaklardan olmuştur. Hanefi mezhebi çeşitli devletlere hukuk kaynağı olmasından dolayı farklı görüş ve uygulamaları da içinde barındırmıştır. Osmanlı'ya da aktarılan hukuk metinlerindeki bu çeşitlilik, hukukun canlılığı olarak görülmektedir. Her iki kitabın muamalet konuları karşılaştırılarak, aynı konuda birbirlerinden ayrı görüşler tespit edilmiştir. Osmanlı yargı pratiğinde de bu farklı görüşlerin yansımaları da yer yer ele alınmıştır.Bu tez, giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde bu çalışmanın konusu, önemi, amacı, hipotezi ve literatür incelemesi yer almaktadır. Çalışmanın birinci bölümü Molla Hüsrev ve İbrahim Hâlebî'nin hayatları, kişilikleri ve eserleri ile birlikte tez konusu olan Gurer'ul-ahkâm ve Mültekâ'l-ebhur adlı eserlerin incelenmesini kapsamaktadır. Aynı bölümde XV. ve XVI. yüzyıl Osmanlı coğrafyasına genel bakış ve dönemin iktisadı durumu, Osmanlı Devleti'nde hukuk ve hukuk eğitimi gibi konularda bilgi verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Gurer ve Mültekâ'nın Büyû, İcare, Şirket, Rehin, Vekalet ve Havale bölümlerinde aynı konuda farklı görüşler incelenerek değerlendirilmiştir.

Ottoman law studies are generally not considered in the context of fiqh texts. Gurar'ul-ahkam and Multaq'al-abhur are called by many Ottoman jurisprudents as `strong text` and became master reference guide. Diversity in the Ottoman juristic texts that applies The Hanafi school includes various juristic opinions and considered as the dimension of the law. Specially, civil cases of both texts have been compared and the different opinions are determined. In addition, reflection of these various opinions on the Ottoman Judiciary practice were also studied.This study consists of an introduction and two statements and the conclusion. Particularly, in the introduction statement includes, reviews of the subject, importance, aim, hypothesis and literature of this study. The first statement of this study comprises, biography, personality, works of Molla Husrev and Ibrahim Halebi and reviews on Gurer'ul-ahkâm and Mültekâ'l-ebhur. In the same statement, general view on the ottoman state and economic situation during fifteenth and sixteenth centuries are briefly explained. In addition to that, jurisprudence and juristical education in the ottoman statement are described. In the second part of this study, Sales, Ijarah, Company, Agency, Transfer of Debt, Guarantee and Pawning charters at different opinions of the same cases are studied. The analys of this study is comprised at the conclusion part.