Liseli ergenlerin karar verme stratejilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada; araştırmaya katılan liseli ergenlerin Karar Verme Stratejilerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu, ailenin gelir düzeyi ve ailelerin ergenlerin kararlarını destekleyip desteklememe değişkenlerine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2013–2014 eğitim-öğretim yılında Ankara ili Yenimahalle merkez ilçesinde bulunan Anadolu Liseleri ve Mesleki ve Teknik Liselerin 9, 10 ve 11.sınıflarına devam etmekte olan 40.534 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklem grubunu ise 2013-2014 Eğitim Öğretim yılında Ankara Yenimahalle ilçesinde Kolay Ulaşılabilir Durum Örneklemesi (Miles ve Huberman, 1994, s.26) yöntemi ile seçilen yedi farklı ortaöğretim okul türünde lise 9,10 ve 11. sınıfa devam eden 521 kız, 414 erkek olmak üzere toplam 935 öğrenci oluşturmuştur. Bu örnekleme yöntemi, araştırmacıya hız ve kolaylık sağlar. Araştırmacı, yakın olan ve erişilmesi kolay olan bir durumu seçer (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu araştırmada veri toplama aracı olarak öğrencilerin kullandıkları karar verme stratejilerini belirlemek için Karar Verme Stratejileri Ölçeği (KSÖ) ve kişisel bilgileri almak için araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 15.00 Paket Programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde örneklemin non-parametrik çıkması nedeniyle ikili gruplarda Mann Whitney U; çoklu gruplarda ise Kruskal Wallis test tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırmaya katılan ergenlerin cinsiyet, sınıf düzeyleri, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu, aile gelir düzeyi, ailenin ergenleri kararlarını destekleyip desteklememe durumu değişkenleri açısından normal dağılım gösterip göstermedikleri Kolmogorov Smirnov testi ile belirlenmiştir. İstatistiklerin anlamlılığı için hata düzeyi olarak µ£0.05 kabul edilmiştir.Araştırma sonucunda elde edilen bulgular şöyledir: Liseli ergenlerin Karar Stratejileri Ölçeği alt ölçek puan ortalamaları cinsiyet değişkenine göre; Mantıklı/Sistematik Karar Verme, Bağımlı Karar Verme ve Kararsız Karar Verme alt ölçeğinde kızların erkeklerden daha yüksek puan ortalamalarına, İçtepisel Karar Verme alt ölçeğinde ise erkeklerin kızlardan daha yüksek puan ortalamalarına sahip oldukları ve gözlenen puan farklılığının da istatistiksel açıdan anlamlı olduğu saptanmıştır.Liseli ergenlerin Mantıklı/Sistematik, Bağımlı ve Kararsız Karar Verme alt ölçeklerinden elde edilen puanların sınıf düzeyleri arasında gözlenen puan farklılıklarının istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı (p>.05 ); 11. sınıfa devam eden ergenlerin İçtepisel Karar Verme stratejisi alt ölçek puan ortalamalarının 10. Sınıfa devam eden ergenlere göre daha yüksek olduğu ve gözlenen puan farklılığının da istatistiksel açıdan anlamlı olduğu belirlenmiştir.Liseli ergenlerin Mantıklı/Sistematik Karar Verme puan ortalamaları anne eğitim durumu değişkenine göre annesi `Okur-Yazar` olan ergenlerin Bağımlı Karar Verme stratejisi alt ölçek puanları, diğer eğitim durumlarına sahip ergenlere göre daha yüksektir ve anlamlı bir biçimde farklılaşmaktadır. Diğer bir ifade ile annesi okur-yazar olan lise öğrencilerinin karar verirken Bağımlı Karar Verme stratejisini daha çok kullandıkları görülmüştür.Babası `Okur-Yazar Olmayan ve Okur-Yazar` olan ergenlerin karar verirken Bağımlı Karar Verme stratejisi alt ölçek puanları, babası `Lise ve Üniversite Mezunu` olan ergenlere göre anlamlı bir biçimde farklılaşmaktadır.Liseli ergenlerin Mantıklı/Sistematik Karar Verme puan ortalamaları ailenin gelir düzeyi değişkenine göre anlamlı bir biçimde farklılık göstermemektedir. Bunlara ilave olarak yapılan analizlerde İçtepisel, Bağımlı ve Kararsız Karar Verme alt ölçeklerinde kararı aile tarafından desteklenen ve desteklenmeyen öğrencilerin puanları arasında gözlenen farklılıkların istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Fakat Mantıklı/Sistematik Karar Verme stratejisi alt ölçeğinde ise kararı aile tarafından desteklenen lise öğrencilerinin, desteklenmeyen öğrencilere göre daha yüksek puanlar aldıkları ve gözlenen bu puan farklılığının da istatistiksel açıdan anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<05). Diğer bir deyişle kararları aile tarafından destek alan lise öğrencilerinin destek almayanlara göre daha mantıklı kararlar verdikleri görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Karar Verme Stratejileri, Liseli Ergenler, Cinsiyet, Sınıf Düzeyi

This study aimed to investigate high school students' decision making strategies in terms of their gender, class level, education of mother's and of father's, family income, and parental support. The population of the study consisted of 40.534 students, who were studying at Anatolian High Schools and Vocational Schools of Yenimahalle, Ankara in the 2013 – 2014 academic year. The sample included 935 students, 521 of which are females and 414 of which are males (9th, 10th and 1th grade students), who were studying at seven different high schools of Yenimahalle, Ankara in 2013- 2014 school year. The sample was chosen by convenient sampling.In order to identify the decision making strategies used by students, the Decision Strategies Scale (DSS) was used whereas the Personal Information Form (PIF) was used to gather demographic information regards the sample. The data was analyzed using SPSS 15.00 software package. As the analysis proved that the data was non-parametric; double groups Mann Whitney U. and multiple groups Kruskal-Wallis test techniques were used. The Kolmogorov-Smirnow test was used to determine whether the data showed normal distribution or not in terms of participants' gender, class level, family income, and parental supportin the decisions made. A five percent significance level was adopted (p<0.05). The findings of the study were as follows:In Rational/ Systematic, Dependent and Unstable Decision Making sub-scales it was seen that girls had higher point averages than boys where as in Impulsive Decision Making sub-scale it was seen that boys had higher point averages than girls.There was no significant difference between the grade levels of high school adolescents measured by the Rational/ Systematic, Dependent and Unstable Decision Making sub-scales (p>.05 ), where as it was found that the Impulsive Decision Strategy sub-scale score averages of 11th grade adolescents were higher than that of 10th grade adolescents and that there was a significant difference in the observed score difference.High school adolescents' Rational/ Systematic Decision Making score averages in terms of the education level of the mothers of the participants were higher in `Literate` mothers than other education levels in dependent decision strategy subscale scores and there was a significant difference. In other words; it was seen that high school students whose mothers are literate are using the dependent decision strategy more.Moreover, there was a significant difference between the Dependent Decision Strategy subscale scores of fathers who were `literate and illiterate` and who were `High school and university graduates`. In terms of the family income variable, there wasn't a statistically significant difference in Rational/ Systematic Decision Making scores averages. It was also found that there was no statistically significant difference between impulsive, dependent, and unstable decision making subscale scores in terms of parental support in decision making. Yet, in the rational/ systematic decision making strategy dimension, it was seen that the students who were taking support from their families got higher scores than those who were not taking family support and that this difference was found to be statistically significant (p<.05). Furthermore, analysis showed that there was no significant difference between students who are taking family support and high school students who are not taking family support in terms of Impulsive, dependent and unstable decision making subscales scores. In other words, it could be said that students whose decisions were taking family support were making more rational decisions than others. Keywords: Decision Making Strategies, High School Adolescents, Gender, Grade Level.