Türkiye-İsrail stratejik iş birliği`nin Türkiye`nin Orta Doğu politikaları üzerindeki etkileri

Abstract

Orta Doğu Bölgesi, jeopolitik konumu, farklı kültür ve dinleri içerisinde barındıran bir bölge olarak tarihsel süreçte birçok medeniyetler arası çatışmaya tanıklık etmiştir. Taşıdığı özellikler bakımından Arap-İsrail çatışması bölgede yaşanan güç mücadelesinin en yankılı örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Arap-İsrail çatışması Orta Doğu'da siyasi dengeleri değiştirici bir rol oynarken, aynı zamanda Türkiye'nin de Orta Doğu politikaları üzerinde etkileri olmuştur. Türkiye bu süreçte kimi zaman batı etkisi ile Arap ülkelerinden uzaklaşmış, kimi zaman ise tarihsel, dini ve kültürel yakınlık gereği Arap ülkeleri ile yakın bir ilişki içerisine girmiştir. 1950'li yıllarda Türkiye'nin Batı ve ABD ile ilişkilerinde gözle görülür bir artış yaşanırken, 1963 yılında yaşanan Kıbrıs Sorunu, 1973 Petrol Krizi ve ABD silah ambargosu gibi olaylar Türkiye'nin Arap ülkeleri ile yakınlaşmasına sebebiyet vermiştir. 1980 sonrası ise yaşanan bölgesel tehdit algılamaları sonucu PKK terörünün baş göstermesi ile birlikte Türkiye'nin Orta Doğu politikaları değişiklik göstermiş, artan terör olayları Türk ordusunun modernize edilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Özellikle Soğuk Savaşın ardından gerçekleşen 1991 Körfez Savaşı sonucunda ortaya çıkan yeni dünya düzeni içerisinde değişen dengeler ve siyasette yaşanan ortak kaygılar nedeni ile Türkiye-İsrail yakınlaşması beraberinde gelmiştir. Askeri ve ekonomik anlamda yoğunluk gözlenen ilişkilerde, başlangıcın ardından 50 yıl sonra stratejik bir yakınlaşma gözlenmektedir. 1990'lı yılların aksine 2000'li yıllarda bozulma eğilimi gösteren ilişkiler, 2002 yılında AKP hükümetinin iktidara gelişi ve yeni dış politika anlayışı sonucu farklı bir boyuta taşınmıştır. Bu çalışmada, Türkiye'nin kuruluşunun ardından İsrail'in tanıyan ilk Müslüman ülke sıfatı taşıması ile başlayan ilişkiler incelenerek, Türkiye-İsrail yakınlaşmasının parametreleri ele alınacaktır. Türkiye-İsrail ilişkileri arasında bölgesel ve küresel gelişmelerin yarattığı etkiler üzerinde durularak, Türkiye'nin Orta Doğu Politikalarına doğrudan etkileri analiz edilecektir.Anahtar Kelimeler: Türkiye, Orta Doğu, Filistin, İsrail, ABD, Soğuk Savaş, AKP, Suriye, Irak

The Middle East region has witnessed many clashes between civilizations in the historical process as a geopolitical location, a region with diverse cultures and religions. In terms of the characteristics it carries out, the Arab-Israeli conflict emerges as the most eccentric example of the power struggle in the region. The Arab-Israeli conflict the political balances played a modifying role in the Middle East, while at the same time Turkey's influence on the Middle East Politics. In this process, Turkey has sometimes moved away from the Arab countries with the Western influence, and sometimes it has, become a close relationship with the Arab countries in terms of historical, religious and cultural closeness. While there was a noticeable increase in Turkey's relations with the West and USA in the 1950's, events such as the Cyprus Problem in 1963, the Oil Crisis in 1973 and the arms embargo in the USA caused Turkey to become closer to Arab countries. After the 1980s, as a result of perceived regional threat perceptions, Turkey's Middle East Politics changed with the outbreak of the PKK terror, and the increasing terrorist events necessitated the modernization of the Turkish army. Particularly in the new world order that emerged as a result of the 1991 Gulf War following the Cold War, Turkey-Israel rapprochement came along with the changing balances and the common cause of concern in politics. In the military and economically intense relations, a strategic rapprochement is observed 50 years after the begining. Relations that tended to deteriorate in the 2000s, contrary to the 1990s, have moved to a different dimension in 2002, when the AKP government's power devolepment and new foreign policy understanding are ending. In this study, the relations between Turkey and Israel will be discussed by examining the relations that started with the establishment of Turkey and the begining of the first Muslim country recognized by Israel. Direct effects on Turkey's Middle East policies will be analyzed by focusing on the effects of regional and global developments between Turkey and Israel.Keywords: Turkey, Middle East, Palestine, Israel, Cold War, AKP, Syria, Iraq.