İran İslam Cumhuriyeti`nin dış politika belirleme süreci

Abstract

İran İslam Cumhuriyeti, Ortadoğu'da önemli bir bölgesel aktör olup yürüttüğü politikalarla dünya gündeminde kalmaya devam etmektedir. Bütün sınamalara rağmen kırk yılı geride bırakan İslam Cumhuriyeti'nin politikaları, özellikle de dış politika belirleme süreci ve bu sürecin etkenleri, çalışmanın odağını oluşturmaktadır. Bu kapsamda araştırma esnasında sadece dış politika üzerinde durulmamış, İran'ın dış politika belirleme sürecini etkilediğine inanılan tarih, inanç, kültür, sosyal yapı gibi öğeler ile bu öğelerin halk ve yöneticilerde bıraktığı etkiye de değinilmiştir. Aryailerin İran coğrafyasına yerleşmeye başladıkları dönem, araştırmanın başlangıç noktası olarak seçilmiş böylece İran halkı ve yöneticilerinin ulusal kimlik öğeleri incelenmiştir. Bunun yanında dış politikayı doğrudan etkilediğine inanılan İran rejiminin ideolojik yapısı da araştırmaya dâhil edilerek İran İslam Cumhuriyeti'nin dış politikasının temel motivasyonu anlaşılmaya çalışılmıştır.Çalışma kapsamında İran tarihi, İslam Cumhuriyeti'nin sosyal ve siyasal yapısı, yönetimde etkili olan kişi ve gruplar, nihai olarak İslam Cumhuriyeti'nin dış politikasına etki eden unsurlar ile buna bağlı olarak dış politikanın ana amacı incelenmiştir. İnceleme esnasında konu ile ilgili yerli ve yabancı kaynaklar taranmış, sonuç olarak İran İslam Cumhuriyeti'nin dış politikasının rejimin devamını sağlayacak şekilde tasarlandığı sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: İran, İslam Devrimi, dış politika, Şiilik, Velayet-i Fakih, MKEP (JCPOA), tarih

Islamic Republic of Iran, as a regional power in the Middle East, remains on the international agenda by its policies. The Islamic Republic survived for forty years despite all the tests; its policies, especially the foreign policy making process and, factors affecting it, are the focus of this study. The foreign policy is not the only focus in this context. The items such as history, belief, culture, social structure which are believed to be affecting the foreign policy decision-making process, the public and, the administrators were also mentioned. From this point, the era in which Arian tribes settled in the region was selected as the starting point to understand the national identity factors of Persians and their administrators. Additionally, the ideological background of the regime, which is believed to directly affect the policies of Islamic Republic, added to the study to analyze the main objective of the Iranian foreign policy.Within the scope of the study, the history of Iran, the social and political structure of the Islamic Republic, the affecting factors in the administration and ultimately the main purpose of the policy making process of the State were studied. During the examination, domestic and foreign sources were analyzed. As a result, it was concluded that the foreign policy of the Islamic Republic of Iran is being designed to maintain the survival of the regime.Keywords: Iran, Islamic Revolution, foreign policy, Shiism, Velayet-e Faqih, JCPOA, history