Farklı ekim zamanlarında uygulanan vermikompostun mercimek (Lens culinaris Medik.)`te verim ve verim ögeleri üzerine etkisi

Abstract

Türkiye' de üretilen kırmızı mercimeğin % 98' i Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilmektedir. Mercimek bölge tarımı için önde gelen ürünlerden birisi olmasından dolayı, yüksek ürün kalitesi ve tane verimi için uygun ekim zamanının belirlenmesi ve bitkinin ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin karşılanması gerekmektedir. Bu çalışma, farklı ekim zamanlarına bağlı olarak uygulanan vermikompostun verim ve verim ögeleri üzerine etkilerinin araştırılması amacı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada 5 ekim zamanı (15 Ekim, 1 Kasım, 15 Kasım, 1 Aralık, 15 Aralık) ve 5 vermikompost dozu (Kontrol, 250, 500, 750 ve 1000 kg/da) faktör olarak kullanılmıştır. Çalışma tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Deneme sonucunda; fenolojik özelliklerden çıkış süresi 11.00-25.33 gün, çiçeklenme süresi 130.67 – 181.67 gün, bakla bağlama süresi 149.67 – 210.00 gün ve olgunlaşma süresi 162.33 – 226.00 gün arasında değişkenlik göstermiştir. Metrekarede bitki sayısı 165.33 – 265.33 adet, bitki boyu 35.81 – 57.13 cm, ilk bakla yüksekliği 17.80 – 27.90 cm, birincil dal sayısı 1.87 – 3.40 adet, ikincil dal sayısı 2.70 – 4.88 adet, bitkide bakla sayısı 20.77 – 54.53 adet, bitkide tane sayısı 25.97 – 82.47 adet, baklada tane sayısı 1.13 – 1.51 adet, biyolojik verim 395.71 – 916.11 kg/da, tane verimi 92.23 – 252.65 kg/da, 1000 tane ağırlığı 32.49 – 38.00 g ve hasat indeksi % 11.07 – 32.67 aralığında değişkenlik göstermiştir. Çalışma sonucuna göre, Siirt ve benzer ekolojik koşullarda kışlık mercimek yetiştiriciliğinde en uygun ekim tarihi 1 Aralık olarak tespit edilmiştir. Erken yapılan ekimlerde yabancı ot sorunu ve yatma problemleri gözlemlenmiştir. Buna ek olarak, erken ekimler hastalık ve zararlı riskini artırmaktadır. 1 Aralık tarihinden daha geç yapılan ekimlerde ise bitki gelişimi ve tane verimi açısından düşüş olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca 250 ve 500 kg/da vermikompost uygulamasının verim ve verim ögeleri üzerine olumlu etkilerinin olduğu belirlenmiştir. En yüksek tane verimi 252.6 kg/da ile 4. Ekim zamanında uygulanan 250 kg/da vermikompost dozundan elde edilmiştir. 750 kg/da'dan daha yüksek miktarda uygulanan vermikompostun fenolojik özellikler, bitki gelişimi ve verim ögeleri üzerinde olumsuz etki gösterdiği belirlenmiştir.

The 98% of the red lentils produced in Turkey are grown in the Southeastern Anatolia. Since lentil is one of the leading crops in the region, it is necessary to determine appropriate sowing time and give the nutritients required by plant for high product quality and grain yield. This study was carried out to study the effects of vermicompost on yield and yield components depending on different sowing times. Five sowing times (15 October, 1 November, 15 November, 1 December, 15 December) and 5 vermicompost doses (Control, 250, 500, 750 and 1000 kg/da) were used as factors in the study. The experiment was laid out in a split plot design with 3 replications. Phenological parameters such as emergence time, flowering time, pod setting time and maturity time varied between 11.0-25.3, 130.7-181.7, 149.7-210.0 and 162.3-226.0, respectively. Plant number per square meter, plant height, first pod height, number of primary branches and secondary branches changed between 165.3-265.3, 35.8-57.1 cm plant-1, 17.8-27.9 cm plant-1, 1.87-3.40 plant-1, 2.7-4.9 plant-1, respectively. Number of pod per plant, number of seed per plant, number of seed per pod, biological yield, seed yield, 1000-seed weight and harvest index varied between 20.77-54.53, 26.0-82.5, 1.13-1.51, 395.7-916.1 kg/da, 92.2-252.7 kg/da, 32.5-38.0 g, 11.1-32.7%, respectively. According to the results, the most suitable sowing date for winter lentil was determined as December 1st in Siirt and similar ecological conditions. Weed problem and lodging issues were observed in too early sowings. In addition, the risk of disease and pest damage increases in earlier sowing. However, it was seen decrease in plant growth and seed yield in later sowing then December 1st. Also, it was determined that 250 and 500 kg/da vermicompost applications had positive effects on seed yield and yield components. The highest seed yield (252.6 kg/da) was achieved from 250 kg/da vermicompost applied in December 1st. However, if vermicompost is applied higher than 750 kg/da, it has negative effect on phenological parameters, plant growth and yield components.