130, 131, 132 ve 133 nolu Mühimme DefterlerindeDiyarbekir Eyaleti ile ilgili hükümler [(m. 1720-1726)– (h. 1133-1138)]

Abstract

Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti'nde üst düzey karar organı olan Divân-ıHümâyûn toplantılarında görüşülen iç ve dış konulara ait siyasî, askeri, kültürel,ekonomik kararların kaydedildiği defterlerdir. Bu defterler, Osmanlı Devleti'nin merkezve taşra teşkilatındaki idarî yapısı, sosyal, ekonomik, askeri alandaki özelliklerihakkında bilgi veren birinci elden kaynaklardır.Diyarbakır'ın Osmanlı hâkimiyetine girmesi, Yavuz Sultan Selim döneminerastlar. Bu dönemde vuku bulan Osmanlı-Safevi savaşları sonucunda, GüneydoğuAnadolu'nun Osmanlı hâkimiyetine geçmesini müteakip Diyarbakır Beylerbeyliği dete'sis edilmiştir. Osmanlı Devleti'nde bir eyalet olan Diyarbakır Beylerbeyliği ileMerkez arasında yazışma trafiği oldukça fazladır. Transkripsiyon ve değerlendirmesiniyaptığımız 130, 131, 132 ve 133 numaralı Mühimme Defterleri'nde Diyarbakır'ahitaben yazılan hükümler, bu durumu kanıtlamaktadır. Bu defterler, Sultan III. Ahmed(1703–1730) dönemine ait olup 1720-1726 yılları arasında tutulmuştur. 1720-1722yılları arasında tutulan 130. Mühimme Defteri'nde Diyarbakır Beylerbeyliği'negönderilen hükümlerde daha çok eşkıyalık faaliyetleri, güvenlik meseleleri, halkınkorunması gibi meseleler çoğunlukta iken, 1722-1726 yıllarını ihtiva eden 131, 132 ve133. Mühimme Defterleri'nde ise 1722 yılında başlayan Osmanlı-İran savaşlarındandolayı daha çok askeri konular ele alınmıştır. Bu dönemde merkezden Diyarbakır'agönderilen hükümlerde büyük bir artış göze çarpmaktadır.

Mühimme Registers are used for registration of domestic and foreign topicsrelated to political, military, cultural, economical decisions discussed in the meeting ofImperial Council which is a high level decision making body in Ottoman Empire. Theseregisters are first hand sources which give information about governing structure, social,economical, military field features in the centre and country organization of OttomanEmpire.Diyarbakır came under the domination of Ottoman Empire in Sultan Selim TheStern's period. In consequence of Ottoman Empire – Safavid Dynasty wars whichoccured in this period, Diyarbakır Governorate was also established, after SoutheasteenAnatolia had been fall under the domination of Ottoman Empire. Correspondance trafficis very much between the centre and Diyarbakır Governorate which is a state inOttoman Empire. In number 130, 131, 132 and 133 Mühimme registers which we madeits transcription and consideration, these provisions which are written adressingDiyarbakır proves this situation. These registers belong to the Sultan Ahmed III (1703-1730)' period and they are kept between 1720-1726. While the issues are rather aboutbrigandage actions, security issues, protection of public in majority in the provisionswhich are sent to Diyarbakır Governorate in 130th Mühimme Register kept between1720-1722, in 131th, 132th, 133th Mühimme registers which involves the years between1722-1726, rather military topics are handled because of Ottoman Empire - Persia warswhich started in 1722. A massive increase attracts the attention in the provisions sentfrom the centre to Diyarbakır in this period.